Bu dönemde hem nesir hem de nazım da büyük gelişme görülür ve edebiyatımız olgunlaşma dönemine girer. Bu yüzyılda özellikle bazı şairler dikkat çeker. Bunlardan en önemlisi kasideleri ile ünlü Nefidir. Gazelde ise Ş. Yahya, Neşâti, Nâili ve Nâbi önemlidir.
Bu dönemde nesir alanında Evliya Çelebi, Naima, Peçevi İbrahim, Koçi Bey, Katip Çelebi, Nergisi ve Veysi ön olandadır. Nâbi öncülülüğünde oluşan Hîkemî tarz da bu dönemde kendini gösterir. Aynı zamanda Sekb-i Hindî de bu dönemde edebiyatımızı etkisi altına almıştır. Bu dönemin en önemli sanatçıları ve eserleri aşağıda gerekli bilgiler eşliğinde verilmiştir.
Veysi
Katiplik ve kadılık yaptığı bilinen Veysi, Kadı Mehmet Efendinin oğludur. Bu yüzyılın en önemli süslü nesir yazarıdır.
Eserleri:
1. Siyer-i Nebî
2. Hab-nâme
3. Düstürül Amel
4. Tevbe-nâme
5. Münşeat
Ganizade Nadiri
Hem manzum hem de mensur yazmıştır (şiir ve düzyazı). Bu devrin en başarılı hattatlarındandır. Miraciyyesi onu üne kavuşturmuştur.
Eserleri:
1. Dîvan
2. Şehname
3. Münşeat
4. Mahzen-i Bahr: Bu eser henüz bulunamamıştır.
5. Risaletül Kalemiyye
Nabi
İstanbul ve Halepte çeşitli devlet görevlerinde bulunmuştur. Nâbî, edebiyatımızda Hikemî Tarz olarak bilinen Nâbi Ekolünün kurucusudur. Bu nedenle birazdan sıralanacak şiir özellikleri aynı zamanda bu ekolün de özelliğini içermektedir.
Onun şiirinde düşünce en önemli unsurdur. Din ve ahlaki öğütler vererek hikmet içerikli eserler kaleme almıştır. Şiirlerinde güzellikten çok iyinin ve doğrunun peşinde olan Nâbî, rinlikten, eğlenceden, şarap ve sevgiliden uzaktır. Yaşamın heyecanları yerine onun şiirinde düşünceler yer almaktadır.
Eserleri:
1. Türkçe ve Farsça iki adet Dîvânı mevcuttur.
2. Hayriyye: Mesnevi tarzındandır ve oğluna yazılmış öğütlerden oluşur.
3. Hayrabad: Mesnev, tarzında olan bu eser İranlı sanatçı F. Attar tarafından yazılmış bir aşk ve macera öyküsünden alınmıştır.
4. Surname
5. Tercüme-i Hadis-i Erbain
Nefi
Erzurumlu şairin asıl adı Ömerdir. Edebiyatımızın kuşkusuz en önemli kaside şairidir. Aynı zamanda kaside konusunda yenilikler de yapan Nefî kasidenin nesib bölümünü bazen kullanmış bazen ise kullanmamayı tercih etmiştir. Onun şiirinde ses ve söz oldukça önemlidir. İç ahenge vermesinin yanı sıra onun şiirinde tantanalı, görkemli bir ahenk vardır. Nefî özellikle yergileri ile dikkat çekmektedir. Babasından sadrazama kadar birçok kişiyi ayırt etmeden hicveden Nefî bu türdeki eserlerini Sihâm-ı Kazada toplamıştır.
Eserleri:
1. Türkçe ve Farsça Dîvân
2. Sihâm-ı Kaza
3. Tuhfetül Uşşak: 97 beyitlik bir mesnevidir.
Şeyhül – İslam Yahya�
Müderrislik, kadılık ve yaklaşık on sekiz yıl şeyhül-islâmlık yapmıştır. Bu dönemin en önemli gazel şairlerindendir. Şiirlerinde sade bir dil ve şekilsel bir kusursuzluk vardır. Rindâne ve aşıkâne gazeller yazarak Bâkî’nin söz ve biçim ustalığını devam ettirmiştir. Onun için asla bir mutasavvıf şairidir denilemez.
Eserleri:
1. Dîvân
2. Sâkî-nâme
3. Nigâristan
4. Kaside-i Bürde Tahmisi
Neşati
Edirneli bir sanatçı olan Neşâti, Gelibolu Mevlevihanesi’ne bağlıdır. Kasidelerinde genellikle yergiler kaleme alır. Sebk-i Hindî akımının edebiyatımızdaki öncüleri arasında sayılmaktadır.
Eserleri:
1. Dîvân
2. Hilye-i Enbiyâ
3. Edirne Şehrengizi
4. Tyhfetül Uşşak
5. Kavaid Deriyye
6. Şerh-i Müşkilât-ı Urfî
Naili
Sebk-i Hindî akımın önemli bir temsilcisidir. O’nun şiirinde bir anlam derinliği vardır. İnsanın iç dünyasını kısa sözler ile ele alan Nâilî, hayallere bağlı bir şairdir.
O’nun şiirinde yepyeni mazmunlar vardır. Bu mazmunlar ve hayaller neticesinde çoğu zaman onun şiiri anlaşılması güç bir hal alır. Tasavvuf, O’nun şiirinde büyük yer tutar. Edebiyatımıza en önemli katkısı, şarkı türünü bulmasıdır. Murabba nazım türünden türeyen şarkıyı Nâilî edebiyatımıza kazandırmıştır.
Tek eseri Dîvânı’dır.
Sabit
Bosnalı olan Sâbit, kadılık ve müftülük yapmıştır. Mesnevileri ile ün kazanan Sâbit, özellikle de Nâbî tarzını sürdürmesi ile dikkat çekmektedir. Edebiyatımızdaki en önemli özelliklerinden biri eserlerinde atasözü ve deyimler kullanmasıdır. Bunun yanı sıra günlük yaşamı şiire konu etmesi de dikkat çekmektedir.
Eserleri:
1. Dîvân
2. Zafer-nâme
3. Edhem ü Hümâ
4. Berber-nâme
5. Amr-i Leys
6. Dere-nâme
Nergisi
Edebiyatımızda süslü nesrin en önemli temsilcisidir. Nergisî, hamse sahibi bir sanatçıdır ancak unutulmamalıdır ki mensur eserler çerçevesinde bir mesnevidir. Asıl adı Mehmet olan sanatçı, IV. Murat’ın Revan Seferi’nde Gebze’de attan düşerek vefat etmiştir.
Eserleri:
1. Nihistân
2. Meşakkul Uşşak
3. Münşeat
4. Kanünür Reşat
5. Gazavet- Müslime
Kaynakça:
*Haluk İpekten, Eski Türk Edebiyatı, Dergah Yayınları,2007,İstanbul
Yazar:Canan Yıldırım