Dünya her geçen yüzyılda biraz daha kozmopolit bir yer haline gelmekte. Bunun nedeni biz insanoğlunun ”homosaphien” yani düşünün bir varlık oluşundandır. İnsanoğlu yaşadığı çağlar içinde birçok buluş yapmış ve günümüze dek gelen süreçte modern insanın temellerini atmayı başarmıştır. Aslında insan her daim yaşadığı dönemde göre modern kalmayı başarmıştır. Bu bir anlamda gelecekten ya da gelen gelecek sonrasında geride kalan geçmişle mukayesesiz ele alındığında söz konusu olan bir meseledir. Bu anlamda aslında gelişmişlik zamana ve mekana bağlı bir durumdur desek abartmış olmayız. Özellikle 20. yüzyılın icadı olarak kabul edilen ve insanoğlunun hayatını son derece kolaylaştıran uçakların icadı, yaşamımıza birçok yeni nesne olarak da adlandırabileceğimiz kavramları dahil etmiştir. Bunlar arasında bir ülkeye, millete aidiyet duygusu uyandıran evraklar yer alır. Evrak olarak adlandırılan bu nesneler hukuki bir kıymetli evrak olup, yasal olarak hamiline bir takım imtiyazlar sağlar. Söz konusu bu belgeler arasında şüphesiz ki uluslararası seyahate imkan sağlayan pasaportlar gelir. Pasaport bir şahıs için aidiyeti olduğu bir ülkeden ayrılabilmesi için tarafında düzenlenmiş uluslararası arenada geçerliliği bulunan bir kıymetli evrak çeşididir. Bu kıymetli evrak, her ülkenin kendi ulusal mevzuatlarınca düzenlenir ve uluslararası seyahatlerde kullanılabilir.
Pasaportlar sadece uluslararası seyahatlerde kullanılmak için üretilmemiştir. Bu aslında sahip olunan kimlik belgelerinin dahi üstünde kabul edilen bir kıymetli evrak çeşididir. Başka bir ifadeyle eğer pasaport ve kimliğiniz varsa, bunlar arasında pasaport geçerliliği daha fazla olan olarak bilinir. Aslında bu yüzden birçok ülke, devlet kurumunda yürütülecek işler sırasında başvuru yapılması gerektiğinde kimlik tespiti için sizden çok sayıda evrak ister. Bu evrakların her devletin kendi yasaları uyarınca bir puanlama sistemi vardır. Çoğu zaman belli bir puanın üzerine çıkıldığında kimlik tespiti yasal statüde sağlıklı olarak yapılmış kabul edilir. Verilen puanlar arasında en yüksek olanı pasaportlardır. Pasaportlardan sonra kimlik kartları ve diğer çeşitli kıymetli evrak grupları gelir. Bunlar arasında ehliyet, meslek kartları, sağlık kartları gibi çok sayıda alternatif bulunur. Ancak her birinin puanı pasaporta göre daha düşüktür. Bu da pasaportu doğal olarak en kıymetli belge haline getirir. Burada bahsi geçen sistem aleni olarak Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Kanada ve Avustralya gibi ülkelerde uygulanır. Böyle bir uygulama kimlik tespitinde son derece kritik bir rol oynar. Özellikle de yabancılar açısından geçerli olan bu uygulama ehliyet alımından tutun da sosyal güvenlik için yaptırılacak kayda kadar her alanda geçerlidir.
Her ülke sahip olduğu gelişmişlik ile ön plana çıkar. Özellikle de vizeden muaf olarak yapılan seyahatlerin dayandığı en büyük temel, ülkelerin kendi sınırları içinde vatandaşlarına sunduğu refahtır. Bu refah aslında bir anlamda sizin uluslararası alanda seyahat edip edemeyeceğinizi ya da daha doğru bir ifadeyle vizeye gerek duymadan seyahat edip edemeyeceğinizi belirler. Bu yüzden birçok ülke kendi ekonomisini ve sosyal haklarını doğrudan ilgilendiren mevzuları çok titizlikle ele alır ve böylece uluslararası arenada ciddi anlamda bir markalaşma içine girer. Bu alanda bir ülke vardır ki, son yıllarda yaptığı ikili anlaşmalarla dünyanın en güçlü seyahat belgesine sahip olmuştur. Bu ülke Almanya’dır; Almanya, Avrupa Birliği’nin kurucu üyeleri arasında olup, aynı zamanda bu kurumun lokomotifi konumundadır. Bir anlamda Almanya olmadan Avrupa Birliği ayakta kalamaz. Almanya pasaportu taşıyanlar, dünya üzerinde var olan ülkelerin 2018 itibariyle 178’ine vize almaksızın seyahat edebilme imkanına sahiptir.
Bu ülkeyi İsveç ve Birleşik Krallık takip eder. Sonrasında sıralamada Amerika Birleşik Devletleri Kanada gelir. Görüldüğü üzere bu 5 ülkenin vatandaşları dünyanın en güçlü pasaportunu haiz olmaları nedeniyle uluslararası anlamda seyahat serbestisine sahiptir. Söz konusu bu ülkeler için sadece Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan vize uygulayan bir anlamda gelişmekte olan ülkeler kategorisinde olan sayılı ülkelerdir. Bu ülkeler haricinde hiçbir gelişmiş ülke, Almanya, İsveç, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Birleşik Krallık vatandaşlarına vize uygulamaz. Birleşik Krallık’ın Brexit sonrasındaki durumu henüz belli olmasa da herhangi bir Avrupa ülkesinin seyahat amacıyla ziyarette bulunacak vatandaşlardan vize istemeyeceği tahmin edilmektedir. Bu kapsamı her yıl düzenli olarak araştıran Henley’s Visa Restriction şirketi bulunur ve bu alanda en itibarlı olanıdır.
Kaynakça:
https://www.henleyglobal.com/henley-passport-index/
Yazar:Emir Karasu