Aile, tüm aile üyelerinin toplamından daha büyük, daha kapsamlı bir sistemdir. Parçalar bir araya geldiğinde, parçadan daha farklı bir yapıdır. Sistemdeki her parçanın rolü farklıdır. Sistemin bir parçası bozulsa bile, bu durum tüm sistemi etkiler. Bu durumu daha iyi anlamak için ekmek yapımını örnek verebiliriz. Ekmek yapımında kullanılan malzemeleri aile üyelerine benzetebiliriz. Hiç birisi tek başına bir ekmeği oluşturmaz ancak birleştiklerinde emek oluşur. Ekmek ise, tüm malzemelerin bütününden farklı olan bir yapıdır.
Terapide de aileyi bir bütünlük içinde incelememiz gerekir. Aile bireylerini terapi sürecine tek olarak bile alsak, ailenin bütüncül yapısı ihmal edilmemelidir. Ailedeki en ufak bir değişiklik tüm sistemi etkiler. Ailede bir denge vardır. Ailenin dengede olması, herkesin ailedeki rolünden memnun olması durumudur. İlenin dengesini bozan durumlar, ailedeki anne-baba-evlat rollerinin değişmesi, çatışma, kayıp, yas, travma, taciz, tecavüz, kaza, stres… gibi durumlardır. Bu durumdan memnun olmayan, tekrar bütünlüğünü ve dengesini sağlayamayan aile yardım almak için terapiye gelir.
Aile terapisinde, aile bireyleri çarkın dişlileri gibidir, bir birey değişse bile bu tüm aile bireylerini, tüm sistemi etkiler ve her sistem birbirine bağlıdır, birbirini etkiler. Örneğin; bir anne ailedeki annelik rolünü yerine getirmezse bundan tüm bireyler etkilenir, ailenin sistemi etkilenir. Bireyler bu rol dağılımından razı ise, aile dengededir. Genelde terapiye gelen birey, ailenin rollerinin ve ailenin sisteminin o şekildeki işleyişinden rahatsız olan kişidir. Ailenin terapiye gelme sebepleri; çatışma, stresle baş edememe, iletişim problemleri, çocuklarla ilgili olan problemler, kayıp, yas, travma… gibi birçok çözümlenemeyen sebeplerdir. Birey aile terapisine tek olarak gelse de, öncelikle tüm aile bireylerinin terapiye gelmesi sağlanır ve orada konuşulan konulardan terapiye gelen tüm aile bireylerinin haberdar olması gerektiği vurgulanır.
Aile terapilerinde öncelikle yapılan en önemli şey aile içindeki döngüsel nedenselliği bulmaktır. Bu nedensellikte belli bir başlangıç noktası yoktur. Örneğin; anne bir konuyu konuşmaktan kaçıyor, baba ise anne kaçtıkça onun üzerine gidiyor. Anne, baba üzerine geldiği için mi kaçıyor? Yada baba, anne kaçtığı için mi üzerine gidiyor? Bu durumun başlangıç noktası belli değildir, biri kaçtıkça diğerinin üzerine gitmesi artar, yani döngü devam eder. Bu tarz döngüleri bulup aile bireylerine fark ettirildiğinde çözüme ulaşmak daha kolay olacaktır. Döngüsel nedenselliği aileye fark ettirmek önemlidir. Çünkü; bu döngüyü kıracak olan yine ailedir. Ufakta olsa döngüyü bir yerden kırmak, ailenin dengeye ulaşmasına yardımcı olan ilk basamaktır.
Aile terapisindeki amaç; aile bireylerini, birbirleriyle olan etkileşimlerini, rollerini, sınırlarını, geniş aileyle olan ilişkilerini, inceleyerek ailenin bütünlüğünü sağlamak, dengeye ulaşmasına yardım etmek, çatışmaları olumlu bir şekilde çözümlemek ve stres durumları için baş etme becerilerini öğretmektir. Aileye olumlu iletişim becerileri kazandırmak, empatik duyarlılık kazandırmak, sorun çözme becerileri kazandırmak aile terapisinin en önemli amaçlarındandır.
Ailenin farkındalığını arttırmak, aileye bilgi, beceri kazandırmak, tüm aile bireylerine eşit davranmak, taraf tutmamak, yargılamamak, güvenli bir ortam oluşturmak, koşulsuz kabul, koşulsuz saygı sağlamak, tavsiye verip yönlendirmemek, öğüt vermemek, objektif bir ortam sağlamak terapistin en önemli görevlerindendir. Terapide bu ortamlar sağlandıktan sonra, çeşitli teknikler ve terapi ekolleri ile sorunun daha da anlaşılması amaçlanır, ulaşılmak istenen hedefler belirlenir. Bunu yaparken tek sorumluluk terapiste ait değildir, terapist görüşme sürecini yönlendirir fakat kararlar, aileye bırakılır, koşulsuz saygı ilkesi baz alınır, terapist asla öğüt vermez, yargılamaz.
Koşulsuz saygı, koşulsuz kabul, güven ortamında, sorun çözüme kavuşana kadar, aile sorun çözme becerisi kazanana kadar, terapiste ihtiyacı kalmayana kadar terapi devam ettirilir. Devam ve sonlandırma süreci her aileye, her probleme göre değişebilmektedir.
Yazar:Sevde Alp