Akne, sivilce, dünya nüfusunun yaklaşık % 10’unu etkileyen yaygın bir cilt rahatsızlığıdır. Sebum ve keratin üretimi, akne yapıcı bakteriler, hormonlar, tıkalı gözenekler ve iltihaplanma gibi akne, sivilce oluşumuna birçok faktör etki etmektedir. Beslenme ve akne arasındaki ilişki sürekli tartışılmaktadır. Ancak yapılan son araştırmalar beslenmenin akne, sevilce gelişiminde önemli bir rol oynadığını kanıtlamıştır.
1. Rafine Edilmiş Şekerler
Sivilceleri olan insanlar, diğer insanlardan daha fazla karbonhidrat tüketme eğilimindedirler. Karbonhidrat bakımından zengin besinler şunlardır:
Beyaz unla yapılan ekmek ve diğer unlu ürünler, tahıl, tatlı çeşitleri, makarna, beyaz pirinç, şekerli içecekler, bal, tatlandırıcılar.
Sık şeker tüketenlerin, vücutlarında akne ve sivilce çıkma riskinin % 30 daha fazla olduğu belirlenmiştir. Hamur işleri gibi karbonhidrat ağırlıklı gıdaları düzenli olarak tüketenlerin ise % 20 daha fazla risk altında oldukları belirlenmiştir.
Bu risk, karbonhidratların kan şekeri ve insülin seviyeleri üzerindeki etkileri ile açıklanabilir. Karbonhidratlar hızla, kan şekeri seviyelerini yükselten kan dolaşımına emilir. Kan şekeri yükseldiğinde, kan şekerinin kan dolaşımına ve hücrelere aktarılmasına yardımcı olmak için insülin seviyeleri de yükselir. Bununla birlikte, yüksek düzeydeki insülin sivilceli kişiler için iyi değildir.
İnsülin, androjen hormonlarını daha aktif hale getirir ve insülin benzeri büyüme faktörünü artırır. Bu, cilt hücrelerinin daha hızlı büyümesini ve sebum üretimini artırarak akne gelişimine katkıda bulunur. Diğer taraftan, kan şekerini veya insülin seviyelerini önemli ölçüde yükseltmeyen beslenmeler akne oluşumunu azaltır.
2. Süt Ürünleri
Birçok çalışma, süt ürünleri ve sivilce oluşumu arasında ilişki bulmuştur. Yapılan çalışmada düzenli olarak süt veya dondurma tüketen kişilerin tüketmeyenlere göre akne oluşma olasılığının dört kat daha fazla olduğu görülmüştür.
Sütün sivilce oluşumuna nasıl etkide bulunabileceği henüz belli değildir. Bu konuda bilim adamları sadece teori geliştirmiştir. Sütün, kan şekeri üzerindeki etkilerinden bağımsız olarak, insülin seviyelerini arttırdığı ve bu durumun akne şiddetini kötüleştirdiği bilinmektedir. İnek sütü ayrıca aknenin gelişimine bağlı olan karaciğeri uyaran amino asitleri de içermektedir. İçme sütünün neden sivilceleri kötüleştirdiği konusunda farklı söylemler olsa da, süt ürünlerinin doğrudan bir rol oynaması belli değildir. Akneyi şiddetlendirebilecek belirli bir miktar süt ürünü olup olmadığını belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
3. Fast Food
Sivilce ve Akne, kaloriler, yağlar ve karbonhidratlar bakımından zengin bir beslenme ile ilişkilidir. Hamburger, nugget, sosis, sosisli sandviç, salam, patates kızartması, gazlı içecekler ve milkshake gibi fast food malzemeleri, tipik bir Batı beslenme temelidir ve akne, sivilce riskini arttırmaktadır. 5.000’den fazla Avrupa’lı ve Çinli genç erişkin üzerinde yapılan bir çalışmada, yüksek yağlı beslenmenin % 43 oranında akne, sivilce oluşumuna etki ettiği bulunmuştur.
2500 Türk erkeği hakkında yapılan ayrı bir çalışma, sık sık hamburger veya sosis yemenin, akne, sivilce gelişme riskinin % 24 oranında artmış olduğunu göstermiştir. Hızlı yemek yemenin neden akne gelişmesi riskini artırabileceği belli değildir, ancak bazı araştırmacılar yoğun yağlı yiyeceklerin bu durumu etkileyebileceğini ve hormon düzeylerini akne gelişimini teşvik edecek şekilde değiştirebileceğini öne sürmektedir.
Bu tür araştırmalar sadece beslenme alışkanlıklarını ve akne riskini göstermektedir.
4. Omega-6
Omega-6 yağ asitleri içeren beslenme tüketimi, sivilce, akne oluşumu ile etkilidir. Bunun nedeni, Batı beslenme tarzının omega-6 yağları açısından zengin olan büyük miktarlarda mısır ve soya yağları, balık ve ceviz gibi omega-3 yağları tüketmesi olabilmektedir.
Omega-6 ve omega-3 yağ asitlerinin bu dengesizliği, vücudu farklı bir duruma itmekte, bu da akne şiddetini daha da kötüleştirebilmektedir. Tersine, omega-3 yağ asitleri ile takviye edilmesi denge düzeylerini azaltabilir ve akne şiddetini azalttığı bulunmuştur.
5. Çikolata
Çikolata 1920’lerden itibaren sivilce, akne tetikleyicisi olmuştur. Fakat bilim adamları arasında bu konuda bir fikir birliği yoktur. Pek çok araştırmada çikolatanın akne oluşması riskinin artmasıyla bağlantılı olduğu ortaya çıkmıştır, ancak bu çikolatanın akneye neden olduğunu kanıtlamak için yeterli değildir. Yapılan bir diğer çalışma, günde iki kez bir pajet koyu çikolata tüketen akne eğilimli erkeklerin, iki hafta sonra artan sayıda akne lezyonu yaşadıklarını göstermiştir.
Çikolatanın akneyi nasıl arttıracağı kesin olarak bilinmemekle birlikte, çikolata yemenin bağışıklık sisteminin akneye neden olan bakterilere karşı reaktifliğini arttırdığını ve bu bulguları açıklamaya yardımcı olabileceğini bulmuştur. Son zamanlarda yapılan araştırmalar çikolata tüketimi ve akne arasındaki bağlantıyı desteklerken, çikolatanın aslında sivilce yapıp yapmadığı belirsizliğini koruyor.
6. Peynir altı suyu Protein Tozu
Peynir altı suyu proteini popüler bir besin takviyesidir. Bu amino asitler açısından zengin bir kaynaktır. Bu amino asitler, cildin büyümesini ve daha hızlı bölünmesini sağlar, bu da aknenin oluşumuna katkıda bulunabilir. Peynir altı suyu proteindeki amino asitler ayrıca vücudu, sivilce gelişimine bağlı olarak daha yüksek seviyelerde insülin üretmeye teşvik etmektedir. Birkaç vaka çalışması, erkek sporcularda peynir altı suyu proteini tüketimi ve akne arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir.
Bir başka çalışmada, akne şiddeti ile peynir altı suyu proteini takviyesi üzerindeki gün sayısı arasında doğrudan bir ilişki bulunmuştur. Bu çalışmalar peynir altı suyu proteini ve akne arasındaki bağlantıyı desteklemektedir, ancak peynir altı suyu proteininin akneye neden olup olmadığını belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
7. Gıdalara Duyarlısınız
Sivilcenin, aknenin kökünde bir hastalık olduğu ileri sürülmüştür. Bazı ilaçların şiddetli sivilce, akne için etkili tedaviler olduğu ve akneli kişilerin kanlarında yüksek seviyelerde iltihaplanma görülmüştür.
Gıdaların iltihaplanmaya katkıda bulunmasının yolu, gıda duyarlılığıdır.
Besin duyarlılıkları, bağışıklık sisteminizin yiyecekleri bir tehdit olarak tanımladığı ve buna karşı bir bağışıklık geliştirmesiyle ortaya çıkar. Bağışıklık sisteminizin tepki gösterebileceği sayısız yiyecekler olduğundan, benzersiz tetikleyicileri anlamanın en iyi yolu, diyetisyen veya beslenme uzmanının gözetiminde tedavi olmaktır. Gıda duyarlılığı testleri, hangi gıdaların bağışıklıkla ilintili iltihaplanmaya yol açtığını belirlemenize yardımcı olabilir. Bu, gıdaların, bağışıklık sisteminin akne gelişimini nasıl etkilediğini daha iyi anlamalarına yardımcı olacak bir araştırma alanı olmayı sürdürmektedir.
Ne Yemeli?
Yukarıda tartışılan yiyecekler sivilce gelişimine katkıda bulunabilirken, cildinizi temiz tutmaya yardımcı olabilecek başka yiyecekler ve besinler de vardır. Bunlar;
*Omega-3 yağ asitleri: Omega-3’lerin düzenli tüketimi akne gelişme riskini azaltmaktadır.
*Probiyotikler: Probiyotikler, iltihaplanmayı azaltır ve daha düşük akne gelişimi riski sağlar.
*Yeşil çay: Yeşil çay posalarının cilde uygulandığında akne şiddetini azalttığı bulunmuştur.
*Zerdeçal: Zerdeçal, kan şekerini düzenleyen, insülin duyarlılığını artıran ve akneyi azaltan akneye neden olan bakterilerin büyümesini engeller.
*A, D, E ve çinko vitaminleri: Bu besinler ciltte ve bağışıklık sisteminde önemli rol oynarlar ve aknenin önlenmesine yardımcı olabilirler.
*Akdeniz tarzı beslenme: Akdeniz beslenmesi meyve, sebze, tam tahıllı, bakliyat, balık ve zeytinyağı bakımından zengin, süt ve doymuş yağ oranları bakımından düşüktür. Ayrıca bu tür beslenme tarzları akne, sivilce şiddetini azaltır.
Bazı yiyecekler akne oluşum riskini arttırmış olsa da, büyük resmi göz önünde bulundurmak önemlidir. Genel beslenmenin cilt sağlığı üzerinde, yemek yemekten ya da yememekten daha büyük bir etkiye sahip olması muhtemeldir. Akne ile bağlantılı olan tüm gıdalardan tamamen kaçınmak, aksine onları yukarıda tartışılan diğer gıdalar ile dengelemek gerekli değildir. Beslenme ve akne ile ilgili araştırmalar şu anda özel beslenme önerileri yapmak için yeterince güçlü değildir, ancak gelecekteki araştırmalar ümit vericidir.
Daha fazla kişiselleştirilmiş tavsiye için diyetisyenle görüşebilirsiniz.
Yazar: Osman Uçar