Araç motorları, gelişen teknolojik çözümlerle sürekli iyileştirilerek daha güçlü ve verimli olmaya başlamıştır. Yakın gelecekte otomobilleri daha verimli hale getirebilmek için elektrikli motorların içten yanmalı motorların yerini alacağı düşünülmektedir. Ancak ihtiyaç duyulan elektriğin depolanması için gerekli olan bataryaların büyüklüğü ve ağırlığı nedeni ile henüz tam anlamıyla yaygın kullanıma geçilmemiştir. Bu nedenle hala içten yanmalı motorların nasıl daha verimli ve daha güçlü olabileceği yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Araçların ve kullanılan parçaların ağırlığının azaltılması ve daha küçük hacimli motorlarla daha yüksek güç üretimi için teknolojik araştırmalar devam etmektedir. Motorlarda bulunan silindirlerin bazılarının devre dışı bırakılması (cylinder deactivation), motorların daha verimli çalışabilmesi adına yapılan çalışmaların yeni bir örneğidir. Peki, nedir bu teknoloji ve ne yapar? Bu sorulara bu makalemizde cevap bulmaya çalışacağız.
Silindir Deaktivasyonu nedir? Ne yapar?
Bir silindir deaktivasyon sistemi, motor silindirlerinin birkaçını kapatarak motor hacmini küçültmekte ve böylece sadece açık kalan silindirlerin yakıt yakmasını sağlamaktadır. Kapalı olan silindirdeki pistonlar yakıt yakmadan beklemeye geçerler.
Nasıl Çalışır?
Bir otomobil, bazı sakin sürüşlerde motorun tam kapasite ile çalışması gerekmez, hafif yüklerde kısmi gaz kullanırken bazen silindirlerin yarısını kapatabilir ve yakıt tasarrufu sağlayabilir. Bir motor yönetim sistemi, motor devrini, sürüş hızını, torku, dişliyi, gaz kelebeği konumunu vb. sürekli olarak izler ve bu parametrelere dayalı olarak silindirlerin ne zaman devre dışı bırakılacağına karar verir.
Bu sistemin görevi sadece silindirleri kapatmak ve bir ihtiyaç olduğunda onları tekrar çalıştırmak değildir, önemli olan bu işi sürücüye fark ettirmeden ve konforlu bir şekilde yapmasıdır. Bu nedenle, motor yönetimi, silindirlerin bir kısmının kapatıldığı zamanlarda geri kalan gaz kelebeği açıklığının arttırılmasını sağlar, böylece geri kalan silindirler tüm silindirlerin topluca ürettiği gerekli torku koruyabilir. Ayrıca, ateşleme zamanı, aktif silindirler için değiştirilmiş gaz kelebeği girdisini barındıracak şekilde ayarlanır. Silindirler, daha önceki yanma vuruşu sırasında üretilen egzoz gazlarının bırakılmamasını ve silindirin hava yayı olarak işlev görmesini sağlayarak devre dışı bırakılır.
Faydası Nedir?
En önemli faydası, doğrudan yakıt verimliliğidir ve yakıt tüketimini düşürmektir. Sürücünün kullanım şekline göre bu sistem %7 ile %20 arası yakıt tasarrufu sağlayabilmektedir. Diğer önemli faydası ise motorun ürettiği emisyonu ciddi şekilde düşürmesidir.
Hızlanma performansı ile ilgili olarak, silindirlerin devre dışı bırakılması kötü anlamda performansı etkilemez çünkü silindirlerin KAPALI / AÇIK modları arasında geçiş yapması yalnızca birkaç milisaniyede fark edilmeyecek bir şekilde gerçekleşir. Ancak, sakin bir şekilde sürerseniz, yakıt verimliliği büyük ölçüde iyileşecektir.
Aktif Silindir Teknolojisi (ACT)
Çoğu üretici, bu teknolojiyi çeşitli isimler altında kullanmaktadır. Volkswagen Aktif Silindir Teknolojisi (ACT) ismini vermiştir. Honda’nın sistemi Değişken Silindir Yönetimi olarak bilinmektedir.
Ülkemizde Volkwagen grubu araçlarda kullanılan bazı 4 silindirli TSI motorlarda ACT sistemi kullanılmıştır. Güç gereksinimine göre 4 silindirden ikisi otomatik olarak kapatılmaktadır. 1400-4000 rpm devir aralığında bu sistem size fark ettirmeden devreye girip çıkabilmektedir. Volkswagen grubunda kullanılan bu ACT teknolojisinin bileşenlerinin toplam ağırlığı sadece 3 kilogram kadardır.
Bu sistemin yaklaşık olarak %10 yakıt tasarrufu sağladığı iddia edilmektedir. Sürücü, güce ihtiyaç duyduğunda kendisi farkına varmadan motor tam performans gösterebilmekte ve ihtiyaç duyulmadığında ise sistem devreye girmektedir. Devreye girmesi ve devreden çıkması sadece milisaniyeler içerisinde gerçekleşmektedir. Ateşleme ve gaz kelebeği süreçlerinde eşlik eden müdahaleler geçişleri yumuşatır. Dahası, bir gaz pedalı alıcısı ve akıllı izleme yazılımı sayesinde, sistem düzensiz sürüş profillerini de tespit edebilir. Örneğin, dolambaçlı yoldaki bir sürüş sırasında veya bir otoyoldaki sportif sürüş sırasında. Bu gibi durumlarda, silindir kapama teknolojisi devre dışı bırakılır.
Sürücünün performans anlamında bir şey kaybetmediği bu sistemin sunduğu yakıt tasarrufu gayet iyi görülmektedir. Özellikle uzun yol kullanımlarında oldukça etkin çalışan bu sistem size yakıt anlamında oldukça katkı sağlayacaktır.
Yazar:Bekir Afşar