Çevremizdeki her şeyin içinde alüminyum vardır. Hatta bedenimizin içinde bile bulunur. Bir yetişkin yediklerinden ve içtiklerinden günde 30 ila 50mg arasında alüminyum alır. Alüminyum sadece besinsel bir madde değildir. Vücutta bulunması şart olan bir maddedir. Alüminyum dünyada en çok bulunan metallerden biridir. Yer kabuğunun %8’i alüminyumdur. Ancak bu durum Alüminyumun kolay bulunduğu anlamına gelmez. Saf halini bulmak kolay değildir. Altın ve gümüşten farklı olarak
Alüminyum, ham parçalar halinde bulunmaz. Hiçbir madenci topraktan Alüminyum çıkarmamıştır. Bunun nedeni Alüminyum ‘un oksijen ile ilişkisidir. Alüminyum oksijensiz var olamaz. Oksijen dünyada üçüncü en çok bulunan maddedir. Alüminyum ‘un oksijenle birleşmesi engellenmezse, Alüminyum saf halinden çıkıp, Alüminyum Oksit (Al2O3)’e dönüşür. Alüminyum ‘un oksijenle birleşmesini engellemek hiç de kolay değildir.
Alüminyum bulmak için çamur ya da kile bakmanız gerekir. Kayıtlara bakıldığında Alüminyum ilk olarak Ortadoğu’da çömlek ustaları tarafından, çömleklerin güçlendirilmesi amacıyla kullanıldığını görürüz. Günümüzde Alüminyum ‘un yalıtım işlemi eski bir kil çeşidi olan Alüminyum taşıyla başlamaktadır.
Alüminyum taşının bulunduğu bölgelerde, bu taşın büyük kısmı 5m derinliklerdeki alt katmanlarda bulunur. Bu taşı nasıl mı çıkarırız? 10 katlı bir binayı patlatacak güçte dinamitler kullanarak. 1-2 hektarlık alanın dinamitle patlatılmasıyla 50 ile 100 ton arası Alüminyum taşı çıkarılabilmektedir. Ancak çıkarılan asgari 50 tonluk maden, 50 tona eşit değildir. Şimdi önemli bir kısma geldik Alüminyumu oksijenden ayırmalıyız. Bunun için çıkan madeni toz haline getirmeliyiz. Çıkarılan maden Rafinelerde öğütülerek, inanılmaz değişime buralarda başlanmış olunur. Alüminyum taşının tozları Kostik madde sıvısıyla karıştırılır. Bu madde Alüminyum Oksit’e fiziksel olarak kumdan ya da çamurdan ayırır. Ortaya yoğun bir
Alüminyum Oksit karışımı çıkar. İşin muhteşem kısmı olan karışım kuruyarak tuza benzeyen Alümina olarak adlandırılan kristallere dönüştürülür.
Alüminyum Oksit kum gibi beyazdır. Çok parlak ve çok serttir. Nalbura gidip zımpara kâğıdı aldığınızda aslında Alüminyum Oksit alırsınız.
Alüminyum Oksit çok hızlı bir şekilde sevk edilmelidir. Sevkteki bir gecikme Alüminyum fiyatını arttırır. Peki elektrik, çömleğin içindeki Alüminyum’ a ne yapar? Elektrik oluşturan atomlar oksijenle Alüminyum arasındaki bağı kırarlar. Asıl işlem burada olur. Elektrik sayesinde oksijen ile Alüminyum birbirinden ayrılır. Oksijen atomları yukarı çıkarken, daha yoğun olan Alüminyum atomları dibe çöker. 742’lik Alüminyum, vakum ile dağıtılır. Yılda 1500 ton Alüminyum elde edilir.
Peki saf Alüminyum ‘un bu kadar önemli olmasının nedeni nedir? Alüminyum atomları bir anda toplanıp bir araya gelebilirler. Kare bir kutu hayal edin. Karelerin her birinin merkezinde atomlar bulunur. Alüminyum atomu her yöne çekilebilir ve esnetilebilir. Kübik yapısı sayesinde Alüminyum, kırılmadan esnetilebilir ve istediğiniz şekle girebilir.
Hafif, güçlü ve kolay şekil alabilen ileri teknoloji malzemenin kullanım alanı çoktur. Kullanıldığı alanlardan biri, insan eline tam olarak oturur. Tabii ki içecek kapları. Bu kaplar yüksek basınca dayanabilirler. Bir bira kutusu 2cm başına 45 kilogram taşıyabilir. Bu da araba lastiğinin taşıdığı yükün 3 katına eşittir. Ve bütün bu yükü taşıyan, kâğıttan bile ince olan Alüminyum ‘dur. Bu kaplar, 7200 kiloluk bobinlerin açılarak düz hale getirilmesiyle, içecek kutusu boyutunda diskler halinde delinir. Oluşan her disk içecek kutusuna ait boyuta getirilir. Alüminyum bu şekli yırtılmadan ve kırılmadan alabilir.
Alüminyum o kadar biçimlendirilebilirdir ki, şekillendirilmesi için ısıtma işlemine dahi gerek yoktur. Daha sonra diskler silindir bir pres yardımıyla esnetilir. Pres işlemiyle Alüminyum boyunun dört katı kadar esneyebilir. Böylece içecek kutusu oluşturulur. Ancak kutunun üst kısmı hala üretilmemiştir. Otalama 8169 kutusu taşıyabilen çarkla dolduruldukları ve kapaklarının takıldığı içecek fabrikalarına gönderilir. Dakikada her sırada ortalama 2000 kutu üretilebilir. Böylelikle toplamda 10000 kutunun dolum işlemi yapılmış olur. Dakikada 10000 kutu günün her saati 100000 adet altılı içecek paketi üretilmesi demektir.
Kaynakça:
Discovery
Yazar:Tuncay Bayraktar