İnsan bedeninin fizyolojik yapısı incelendiği zaman, karşımıza çıkan en önemli nokta, kusursuz ve oldukça sistematik bir şekilde işleyen yapıdır.
Bu yapıyı oluşturan her bir öğenin görevlerini bilmesi ve yerine getirmesi, bu yapıyı çok daha sistemli yapan en önemli özelliktir. İnsan fizyolojisi incelendiğinde, kan sistemi, bu yapının belki de en önemli noktasını oluşturmaktadır. Hayati önem taşıyan kan sisteminde, alyuvar denilen hücre, çok etkin bir yapıda bulunmakta. Kana kırmızı rengini veren bu hücreler, kanda en fazla bulunan hücre özelliğine sahiptir. Tarihsel olarak bakıldığında, kırmızı kan hücreleri, Jan Swammerdam tarafından, 1658 yılında tanımlanmıştır. İnsan bedeninde yaklaşık olarak, 25 trilyon alyuvar, diğer bir adıyla eritrosit bulunur.
Alyuvarların, kana kırmızı rengini verme dışında başka özellik ve görevleri de bulunmaktadır. Dolaşım sistemi içerisinde aktif rol oynayan alyuvarların asıl görevi, bütün vücudu baştan sona dolaşarak, oksijen ve karbondioksit taşımacılığı yapmaktır. Bu taşıma işleminde, alyuvar hücrelerinin yapısında yer alan hemoglobin maddesi, etkin bir rol oynar. Kana kırmızı rengini veren bu alyuvar hücrelerin yapısı incelendiğinde ise, ilginç özellikler karşımıza çıkmakta.
Alyuvar esnek bir yapıda kanda bulunur. Bu yapının en büyük özelliği ise, alyuvar bu yapısı sayesinde, sıkışıp küçülür ve en dar kılcal damarlardan bile, çok rahat bir şekilde geçerler. Yine bu esnek yapı, alyuvarlara daha fazla oksijen taşıma imkanı vermektedir. Çünkü, alyuvar hücresi, yassı haldedir ve hücre tabanının geniş olması, oksijen temasını daha kolay bir hale getirmektedir.
Kan dolaşımında oksijen ve karbondioksit taşıma görevi yapan alyuvarların, insan bedeninde üretim yeri kemik iliğidir. Normal koşullarda, saniyede yaklaşık 2.5 milyon alyuvar üretilir ve görev yapmaya başlar. Bir alyuvar hücresinin, insan bedeninde canlı kalma süresi 120 gün kadardır. Bu süreyi dolduran alyuvar hücresi, dalakta parçalanır ve bu parçalanma sonucunda meydana çıkan demir, kemik iliği tarafından, tekrar kan yapımında kullanılmak için alınır.
Alyuvar sayısı, kadın ve erkeklerde farklı sayılarda bulunmaktadır. Bu sayı, erkeklerde bir milimetreküp kanda, yaklaşık 5 milyon, kadınlarda ise 4.5 milyon civarıdır.
Alyuvarlar, toplumda daha çok kana kırmızı rengini veren özelliğiyle bilinir ve alyuvara bu özelliği veren madde ise, hemoglobin molekülüdür. Ayrıca bu moleküller, insan yaşamı için hayati bir önem taşıyan “Azotmonoksit” molekülü de taşırlar.
Son olarak, kan gruplarının tespiti, alyuvarların dışında yer alan ve adı Glukokaliks olan bir tabaka ile yapılmaktadır.
Yazar:Erdoğan Gul