Amerika Birleşik Devletleri dünyanın en köklü hukuk sistemine sahip devletlerinin başında gelir. Söz konusu bu ülke, Anglosakson hukukunu benimsemiş ve de bu doğrultuda federal bir çatı altında bütün hukuk mevzuatlarını buna uygun bir şekilde düzenlemiştir. Sistem aslında, gerek ülkenin çatısı olan federal yapıda gerekse de eyaletlere ayrılan her bir federe devlette de çok başarılı bir şekilde entegre edilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri’nde özellikle de ki bu asil olan uygulamadır, ceza davalarında çok büyük bir oranla jüri ile karara varılır. Jüri, ülke için vazgeçilmez bir hukuk kuralı olup, toplum vicdanının rahatlatılması yolunda çok büyük bir önem arz eder. Jüri’nin var olduğu Amerika Birleşik Devletleri’nde bir dava eğer kriminal bir dava statüsü altında ise, bu durumda jürinin de bir parçası olduğu ve nihai sözü söylediği bir yargılama yapılır. Bu yargılamaya gerek olup olmadığına da çok ağır suçlarda yine jüri bir kurum olarak kendisi karar verir. Amerikan jüri sisteminde üç çeşit jüri bulunur. Bunlar içinde en hafif siklette olanı, ”petit jury”dir. Bu çoğu zaman ceza üst sınırının 6 aydan daha fazla olmadığı suçlarda görev alır. Bu anlamda bazı durumlarda, jüri olmadan doğrudan hukuksal dava statüsünde ”hukuk davası” adı altında da klasik yargılama da yapılabilir. Ancak bunun için suçun üst cezasının 6 ayı aşmayacak bir suça olması usul şartıdır.
Amerika Birleşik Devletleri’nde hukuk davalarında ağırlıklı olarak jürili yargılama yapılmaz. Sadece klasik anlamda hakim nezdinde avukatlar eşliğinde bir yargılama gerçekleştirilir. Bu kriminal ya da cezai sorumluluğu gerektiren davalarda ise tam tersi bir durumdur. Özellikle de bizim hukukumuzda da var olduğu gibi ağır ceza kapsamında olan davalarda jürili duruşma mecburidir ve de jüriler kimlikleri gizli bir şekilde olaya dahil olurlar. Söz konusu davaya yer olup olmadığına da yine jüri karar verir. Bu anlamda jüri soruşturma aşamasında adeta kolluk gibi görev alır ve de delilleri bizzat gizlilik statüsü altında inceler. Varılan karar ceza hukuku yargılaması bağlamında kati olup, temyize götürülemez. Bu anlamda yargılama yapan heyete ”grand jury” denir. Türkçe olarak ifade edecek olursak ”büyük jüri” şeklinde ifade edilebilecek olan bu heyet, soruşturmanın kovuşturmaya dönüşüp dönüşmeyeceğine de etki eder. Çünkü büyük jüri, dilerse davanın reddine karar verir ve ceza davası hiç açılmadan sona erer. Ayrıca, jürilerin bir de çalışma prensibi vardır. Oldukça önemli kabul edilen ya da başka bir ifadeyle suçun üst sınırının gereği, jüri yürüteceği prosedürü gizlilik altında sürdürmek zorundadır. Bu yasal olarak zorunluluk arz eder.
Jürinin vereceği karar, birçok eyalette farklılık arz edebilir. Bunun nedeni, eyaletlerin federe yapısı gereği kendi yasalarını kendilerinin düzenleyebilmesidir. Yani jürinin yaptığı oylamada elde edilen çoğunluk eyaletler arasında farklı neticelere sebebiyet verebilmektedir. Mahkeme sırasında gerek davaya devlet tarafından atanan savcı, gerekse de sanık ve de mağdurun vekili adeta teatral bir piyes sergilerler. Burada mühim olan husus, jüriyi etkileyebilmektir. Bu husus hukuki bilgi kullanılarak yargıç denetiminde gerçekleştirilir. Yargıç burada mahkemeye yasal olarak başkanlık yapar ve de söz konusu yargılama sürecini taraf olmadan yürütür. Jürinin karar vermesi, bir sonuca varması davanın kaderini tayın eder. Bu anlamda jüri, Amerikan hukuk sisteminde çok kilit bir rol oynar. Bir kimsenin jüri olarak görev alabilmesi için önce kesinlikle Amerikan vatandaşı olması gerekir. Bunun yanında zihinsel bir engeli de olmamalı ve de yargılamaya etki etmeyecek düzeyde iyi bir İngilizce yetkinliğine sahip olması gerekir. Jüri olarak atanılması durumunda buna icabet etmek yasal olarak zorunludur. Eğer çeşitli bir sebep yüzünden icabet edilemeyecekse bu durumda bir sonraki sefere davet edilir. Yine de katılım olmaz ise, bu durumda zorla getirme kararı alınabilir. Bu anlamda jüri olarak görev almak her Amerikan vatandaşının anayasal olarak bir görevidir.
Yazar:Emir Karasu