Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Antibiyotik Direnci Nedir ve Nasıl Ortaya Çıkar?

0 610

Antibiyotik Direnci Nedir ve Nasıl Ortaya Çıkar?Antibiyotik direnci, bir antibiyotiğin bir bakteriyi öldürme ya da kontrol etme yeteneğini kaybettiğinde ortaya çıkar. Bu durumda bakteriler dirençlidir ve tedavi edici dozda olan bir antibiyotiğin varlığında bile çoğalmaya devam ederler.

Bir antibiyotik kullanıldığında, vücuttaki bakteriler arasında antibiyotiğe direnen, hayatta kalabilen bakteriler olur ve kalan diğer bakteriler de ölür. Ortamda sadece dirençli bakteriler kalır.
Bazı direnç mekanizmaları ise, insan etkisi olmadan da ortaya çıkar. Çünkü bakteriler de antibiyotik üretebilir ve bu antibiyotiği diğer bakterilere karşı kullanabilir. Bunun sonucunda da sadece üretilen antibiyotiğe dirençli olan bakteriler hayatta kalır. Buna rağmen günümüzde ortaya çıkan fazla miktarda antibiyotiğe dirençli bakteri, antibiyotiklerin gereğinden fazla kullanımı sonucu ortaya çıkmıştır. Bazı ülkelerde antibiyotikler, internet üzerinden doktor reçetesi olmadan satın alınabilir. Ayrıca bazen hastalar, soğuk algınlığı gibi viral hastalıkları tedavi etmek için antibiyotikleri gereksiz yere alırlar. Bu şekilde antibiyotik kullanılması ise, dirençli bakterilerin sayısında artış olmasıyla sonuçlanır. Bu tablo da dünya çapında sağlık için büyük bir tehdittir. Çünkü antibiyotiklere dirençli bakterilerin sayısı arttıkça, elimizdeki ilaçlar işe yaramaz olacak ve hastalıkların tedavisi için acilen yeni antibiyotiklerin geliştirilmesi gerekecektir.

Antibiyotik Direnci Nedir ve Nasıl Ortaya Çıkar?Bazı bakteriler çeşitli antibiyotiklere doğal olarak dirençlidirler. Buna ek olarak bakteriler iki yolla daha direnç kazanabilirler. Bu yollar; genetik mutasyon yoluyla direnç kazanmak ya da başka bir bakteriden direnç kazanmaktır.

Mutasyonlar; bakterinin genetik materyalinde kendiliğinden meydana gelen nadir değişikliklerdir. Bir milyon hücrede bir tane olacak sıklıkla meydana geldiği düşünülür. Farklı genetik mutasyonlar, farklı türde direnç ortaya çıkarırlar. Bazı mutasyonlar bakterilerin antibiyotiği etkisiz hale getiren enzimler üretmesine neden olur. Bazı mutasyonlar da antibiyotiğin saldırdığı hücre bileşenini ortadan kaldırır. Diğer durumlar ise, antibiyotiğin hücreye gireceği kanalların kapalı olması ya da antibiyotik girdiği zaman yeni bir kanal mekanizmasıyla antibiyotiğin etki gösteremeden dışarıya atılmasıdır.

Bakteriler, birkaç yolla diğer bakterilerden antibiyotiğe direnç genleri alabilir. Bakteriler konjugasyon isimli bir mekanizmayla genetik materyallerini birbirine aktarabilir. Antibiyotiğe direnç genleri de bu yolla bir bakteriden diğerine aktarılabilir. Virüsler ise, direnç genlerinin bakteriler arasında yayılabilmesi için diğer bir mekanizmadır. Bir bakterideki direnç genleri bir virüste paketlenmiş haldedir. Virüsler, direnç genlerini enfekte ettikleri herhangi bir bakteriye aktarabilirler. Ayrıca bakteriler, bulundukları ortamdaki çıplak DNA moleküllerini de hücre içine alma potansiyeline sahiptir.

Herhangi bir bakteri mutasyon yoluyla ya da başka bir bakteriyle gen alışverişi sonucu antibiyotiğe direnç genlerini elde edebilir ve bir ya da daha fazla antibiyotiğe karşı direnç kazanabilir. Çünkü bakteriler zaman içerisinde birden fazla direnç özelliğini toplayabilirler.

Antibiyotik Direnci Nedir ve Nasıl Ortaya Çıkar?Antibiyotik Direnci Nasıl Yayılır?

Bakteriler ürerken yeni nesillere antibiyotik direnç genini de geçirir ve böylece dirençli bakterilerin sayısı sürekli olarak artar. Ayrıca, farklı bakteri türleri arasında da direnç geni alışverişi olur. Çevresel açıdan antibiyotik direnç genleri bakteriler aracılığıyla bir yerden başka bir yere yayılır. Bakteriler; uçakla, suyla ve rüzgarla çevreye yayılabilirler. İnsanlar da öksürerek ya da yıkanmamış ellerle temas ederek bir insandan diğerine dirençli bakterilerin yayılmasına neden olur.

Bakteriler antibiyotiğe direnç özelliğini kaybedebilir mi? Bakteri antibiyotik direncini kaybedebilir fakat bu uzun bir süreçtir. Bunun için, direnç kazanılan antibiyotiğin ortadan kaldırılması gerekir. Böylece dirençli bakterilerin diğer bakterilere herhangi bir üstünlüğü kalmaz. Diğer bakteri türleri de çoğalmaya başladıkça dirençli bakterilerin oranı giderek azalır.

Antibiyotik Direnci Konusunda Alınan Önlemler

Dirençli bakterilerin ve hastalıkların yayılmasını önleyebilmek için alınabilecek en iyi önlem iyi hijyen uygulamalarıdır. Ellerin sıklıkla sabun ve suyla yıkanması hastalıkların yayılmasını önler. Yemek hazırlanırken etlerin tamamen pişirilmesi ve hazırlanırken hijyenik şekilde muamele edilmesi besinlerden kaynaklı antibakteriyel sabunların kullanılması ise hastanelerde faydalı olabilir ama bu sabunların antibiyotik direncini teşvik edebileceğine yönelik endişeler vardır. Ayrıca faydalı oldukları henüz kanıtlanmamıştır.

Bireylerin bu konuda alabileceği diğer bir önlem ise, antibiyotiğin etkisini koruyabilmek için gereğinden fazla kullanımından kaçınmaktır. Bu nedenle sadece doktorun tavsiye ettiği şekilde uygun dozlarda kullanılmalıdır.

Antibiyotik Direnci Nedir ve Nasıl Ortaya Çıkar?Dünya Sağlık Örgütü (WHO), tüm dünyadaki artan dirençli bakteriler konusunda endişelidir. Bu konuda global bir kordinasyon sağlamak için WHO, hükümetleri bu konuda eyleme geçmeye teşvik eden bir belge yayınlamıştır.

Gelişmekte olan ülkelerin antibiyotiklerin ulaşımını kısıtlaması gerekir. Ayrıca su kaynaklarının temizliğinin sağlanması ve tarımda ve hayvancılıkta antibiyotik kullanımının azaltılmasına ihtiyaç vardır. Uzmanlar, antibiyotik direncini takip eden global bir sistemin varlığının gerekliliği konusunda fikir birliği halindedir. Eğer böyle bir sistem geliştirilebilirse, mevcut önlemlerin yeterli olup olmadığını görebiliriz.

Antibiyotik Direnci Nedir ve Nasıl Ortaya Çıkar?Antibiyotik direnci ile savaşabilmek için bilim insanları, var olan antibiyotikleri modifiye ederler ve bakteride direnci sağlayan enzim böylece antibiyotiği etkisiz hale getiremez. Bu stratejiye alternatif olarak bakteri direncine neden olan enzim, eklenen bir molekülle baskılanır. Dirençli ve epidemik (belirli bir bölgeye yayılmış) bir bakteri ise yeni bir antibiyotiğin geliştirilmesiyle kontrol altına alınabilir. Yeni bir antibiyotiğin üretilmesi ise uzun ve pahalı bir süreçtir. Yaklaşık 10 yıl zaman alır ve 300 milyon dolara mal olur. Fakat yeni geliştirilen antibiyotiklerin de yanlış kullanımı, iki yıl içerisinde dirençli bakterilerin ortaya çıkışı ile sonuçlanabilir. Bu nedenle bilim insanları, sürekli olarak yeni antibiyotik arayışı içerisindedirler.

Kaynakça:
http://emerald.tufts.edu/med/apua/about_issue/about_antibioticres.shtml
http://emerald.tufts.edu/med/apua/about_issue/what_can_be_done.shtml

Yazar: Ayça Olcay

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku