Atlar bilindiği üzere koşmak ve ayakta durma üzerine uzmanlaşmış hayvanlardır. Bu iki kavramla özdeşleşmiş varlıkların uyku alışkanlıklarına dair yıllardır araştırmalar yapılmaktadır. Bu araştırmaların temelinde yatan merakın nedeni, tüm at türlerinin ayakta uyuyabilme özellikleridir. Bu özellik atların yere uzanıp uyuyamayacağı anlamına gelmez. Çoğu at yere uzanarak uyur. Ancak bazı durumlarda atlar ayakta uyurlar. Ayakta uyuyan atlar, uyku esnasında yere düşmezler. Bacaklarındaki kemikler bu düzene göre yaratılmışlardır. Ayakta uyudukları zaman bacak kemikleri kilitlenir ve bu sayede at yere düşmez. İşte bu kemik yapısından dolayı tüm atlar gerektiğinde ayakta uyuyabilirler ve yere düşmezler.
Her zaman gerçekleşmeyen ayakta uyuma özelliğinin ortaya çıkması içgüdüsel bir olaydır. Yani atlar içgüdülerine göre hareket ederler ve kendilerini güvende hissetmedikleri ortamlarda ayakta uyurlar. Böylece herhangi bir tehlikeye karşı uykusunda bile hazır bulunurlar. Dolayısıyla bu durum, atların anatomik olarak rahat ettiklerinden kaynaklanmıyor. Nitekim yere uzanarak uyuduklarında, daha sağlıklı bir dinlenme gerçekleşiyor. Bu ayakta uyuma durumu daha çok evcilleştirilmiş atlarda görülür. Çünkü evcilleştirilmemiş atlar sürüler halinde yaşar ve uyku esnasında sürüdeki diğer atlara güvenirler. Yani çevre alışkanlığının, güvene etkisinden dolayı böyle bir şey gerçekleşir. Ancak bu söylemden evcil atların hep ayakta uyuduğu çıkarımı da yapılmamalıdır. Çünkü atlar zamanda bulunduğu ortama alışır ve kendilerini güvende hissederler.
Günümüzde bilim bu konuda tam bir açıklama getiremiyor. Çünkü materyalist bir yaklaşıma sahip olmak zorunda olduğu için içgüdüselliği gözardı edebilecek kanıtlara ulaşamıyor. Nitekim atların gen dizilimlerinde, ayakta uyumayla bağdaştırılabilecek bir farklılık bulunmuyor. Bu yüzden de içgüdüsellik temelli açıklamaların tersi yorumlar pek de sağlıklı olmuyor.
Yazar: Gürkan Demirci