Üzüm yetiştirme işine bağcılık, üzüm meyvesini elde etmek için düzenlenen toprak parçasına bağ, üzüm yetiştiriciliği işiyle uğraşan kişiye da bağcı denilmektedir.
Bağ her toprağın üzerine kurulmaz, kurulsa da ürün vermez. Bundan dolayı bağ kurulurken toprağın, asmanın yetiştirilebilmesi için uygun koşulları taşımasına dikkat etmek gerekmektedir. Bağın kurulacağı toprağın, kumlu veya kumlu-killi olması üzümün yetiştirilmesi için en elverişli toprak olmaktadır. Asma, ovalık yerlerde fazla ürün vermez. En çok sevdiği yerler ise yamaçları’dır. Bundan dolayı bağı yamaçlara kurmak ürünün çok olmasını sağlar.
Bağda, asma dikilmeden önce, asmanın dikileceği yerlere çukurların açılması gerekmektedir. Asma fidanları tohum, çelik, daldırma ve aşı yöntemlerinden biri ile üretilir. Bunların içinde en elverişlisi aşılama yöntemidir. Seçilen anaç, istenilen kalemle aşılanır, iyice bağlanır, fidanlıkta bir süre kök salıp büyütüldükten sonra çıkarılarak daha önceden bağda açılmış olan çukurların içine yerleştirilerek dikilir. Fidanlar dikildiği yıldan itibaren dördüncü ya da beşinci yılın sonunda meyve vermeye başlar.
Bir fidandan ürün almak, dikiminden beş yıl sonra toprak üstünde filizlenen Çin bambu ağacına benzemektedir. Çin bambu ağacıda dikildikten tam 5 yıl sonra kendisini toprağın üzerinde göstermekte ancak 6 hafta gibi kısacık bir zamanda 27 metre boya ulaşmaktadır. Fidanda aynen Çin bambu ağacı gibi 4-5 yıl sonra ürün vermeye başlamakta ancak kısa bir süre sonra(6cı veya 7ci yıllarda) en yüksek verime ulaşmaktadır.
Bağ çubuğunun(asma), hem köküne hem gövdesine hem de dallarına ayrı ayrı bakım yapılmalıdır. Gövde ile dallara yapılan bakımın başında budama gelir. Budamanın kuru budama ve yeşil budama olmak üzere başlıca iki türü mevcuttur. Kuru budama, asmalara şekil vermek ve bol meyve vermelerini sağlamak için sonbahar mevsiminde ya da kış mevsiminin bitiminde asmanın dinlenme döneminde yapılır. Asma büyüyüp yapraklandıktan sonra ise, uç alma, filiz kırma, yaprak, tane ve salkım seyreltme gibi yeşil budama yapılır.
Asmanın kökünü, topraktaki fazla su yitiminden ve zararlı otlardan korumak gerekmektedir. Bunun için asmanın kökü yaz boyunca 3-4 kez çapalanmalıdır. Ayrıca külleme, pas vb. hastalıklardan, bağ piresi ve diğer zararlı böceklerden korumak için ilaçlama yapılmalıdır. Asma aydınlık ve sıcak bir ortamdan hoşlandığı için, sıcaklığın yükseldiği ilkbahar mevsiminde büyüyüp, gelişip, serpilir. Sıcaklık 9-12 derece arasına yükseldiğinde tomurcuklanmaya başlar. Sıcaklığın 15 ile 25 dereceye yükselmesiyle birlikte yapraklanır ve hemen ardından da çiçek verir.
Asmanın döllenebilmesi için sıcaklığın 20-25 derece arasında olması gerekmektedir. Asmanın döllenmesi sırasında eğer yağmur yağarsa ya da soğuk hava olursa çiçekler ne yazık ki döllenmeden ölüp dökülürler ve kadar emek heba olur. Çiçeklenme sırasında eğer asma kükürtlenirse, bu işlem hem döllenmeyi kolaylaştırır hem de üzüm tanelerinin olgunluğa erişmeden dökülmesini engeller.
Döllenmenin ardından nihayet ilk üzüm taneleri kendilerini göstermeye başlarlar. Oluşan bu ilk üzümler belli bir süre yeşil renkte kalır, bu sırada tatları çok ekşi ve meyveleri serttir. Üzümün bu yeşil renkte, ekşi tatta ve sert olduğu döneme koruk denilir. Zamanla bu koruklar yavaş yavaş olgunlaşmaya başlayarak tatlılaşırlar. Üzüm tamamıyla olgunlaşınca yaz mevsiminin sonunda ya da sonbahar mevsiminin başında bağbozumu yapılarak olgunlaşan üzümler toplanır. Bu kadar zahmetten sonra üretilebilen bu üzümler tüketilmek için buzdolaplarımızın içinde yerlerini alırlar.
Bugün Dünyada yaklaşık 10 milyon hektar bağ vardır. Bunun 6 milyonu Avrupada;1,5 milyonu Asyada; 1,2 milyonu Rusyada, 0,5 milyonu Afrikada 0,5 milyonu Latin Amerikada, 0,3 milyonu da Kuzey Amerikadadır. Eski çağlardan beri bağcılığın merkezi Akdeniz çevresi olmuştur. Bugün İspanyada 1,6 milyon; Fransada 1,3 milyon; İtalyada 1,2 milyon hektarlık bir alanda bağ bulunmaktadır. Dünyadaki bağlardan elde edilen taze üzüm yılda 50 milyon tona ulaşır. Kuru üzüm üretimiyse yılda 800,000 ton dolayındadır. Ülkemizde 820 bin hektar bağ alanından yılda 3,6 milyon ton civarında üzüm elde edilmektedir.
Türkiyenin en önemli bağcılık bölgesi Ege Bölgesidir. Ege Bölgesinde üretilen üzümlerin çekirdeksiz olanı İzmir üzümüdür. İzmir üzümü hem çekirdeksiz hem de çok tatlıdır. Gediz ve menderes ırmaklarının vadileri büyük oranda bağlarla kaplıdır. Ayrıca Marmara Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesinde özellikle Kızılırmak yöresinde bağcılık yaygın olarak yapılmaktadır.
Yazar:Derya Talas