Baykuş Kelebekleri

Brassolidae, genelde Nymphalidae’ye dahil edilen küçük bir familyadır. Bazı üyeleri, dünyanın en devasa kelebekleri’dir. Yaygın adı olan baykuş kelebeği, Caligo kelebeklerinde arka kanatların alt kısmındaki baykuş benzeri geniş göz beneklerinden gelir. Diğer cinslerin de göz benekleri vardır fakat onlar daha küçük ve daha az baykuşa benzer.
Caligo’daki göz beneklerin işleviyle ilgili bazı spekülasyonlar vardır. Avcıların kafadan uzak durmaları için tasarlanmış olamazlar çünkü bu gözler kelebeğin gözleriyle karıştırılmayacak denli büyük. Bir çift olarak belirgin değiller, bu yüzden bir baykuşun yüzünü taklit amaçları da olamaz. Kelebeğin kanatları dinlenme süresince hep kapalı durur bu yüzden herhangi bir açıdan yalnızca bir göz beneği görülebilir.

Yaygın Adı: Baykuş Kelebekleri

Familya: Brassolidae

Takım: Lcpidoptera

Tür Sayıları: Yaklaşık 75 tür.

Kanat Açıklığı: 5.8-15 cm arasında.

Fiziksel Özellikleri: Yetişkinler genelde çok büyük, ve arka kanatlarının alt yüzünde geniş ve belirgin göz benekleri olan; çoğunluk kahverengi ama bazen de parlak masmavi ve mor; 4 yürüme ayağı; tırtıllar genelde düzgün ve sıklıkla kafasının kenarlan boyunca bulunan “dikenli taç” lıdır.

Alışkanlıkları: Yetişkinler genelde alaca karanlık ve şafak vaktinde kısa bir dönem uçarlar ve zamanlarının geri kalanını ağaç gövdelerindeki gölgelikler veya bitki örtüsü arasında tüneyerek geçirir; bazı türleri gece de aktiftir; tırtıllar tek başlarına veya grup halinde beslenir.

Yaşam Çizgisi: Erkek ve dişiler genelde birbirine benzer; erkekler alacakaranlık veya şafakta devriye gezerler ve dişileri arar; yumurtalar tekil veya kümeler halinde bırakılır; bazı türlerin larva ve pupaları çok geniş ipek çantalar içinde geniş yığınlar halinde meydana gelir.

Beslenme Tarzı: Yetişkinler çürümüş meyve, gübre, mantar, leş ve ağaç öz suyuyla; tırtıllar ananas veya Hint kamışı gibi çok sınırlı familyalardaki bitkilerle beslenir ve palmiye ve muz bitkileri için zararlı olabilir.
Yaşam Alanı: Çoğunlukla tropikal yağmur ormanları ve benzer alanlar; zararlı türler ise palmiye ve muz ağacının dikildiği yerlerde. Yeryüzünde Dağılımı: İç ve Güney Amerika’nın tropikal bölgelerine özgüdür.

Dev Caligo tırtılların başlarında “dikenli taç” olduğu belirtilmiştir. Bu, Kosta Rika’da gözlenen Caligo opsiphanes’te özel olarak iyi gelişmiştir.

Gece Devriyesi

Geniş, kahverengi, güve benzeri bir canlı olan Dynastor napoleon gibi bazı türler iki göz beneğini de içermez. Diğer brassolidler gibi şafak veya alaca karanlık civarındaki kısa bir süre uçsa da bazı türleri gece de aktiftir. Bazı türleri günün daha-uzun süren loşluğunda ormanın zeminine alçalarak bozulmuş meyvelerle beslenmektedir. Erkekler en çok akşam karanlığına doğru aktifleşirler ve cinsel münasebet için önemli olan bölgeleri belirlemek için rakiplere karşı devriye uçuşları yaparlar.

Yumurtalar, Larvalar ve Pupalar

Yumurtalar küreseldir ve çubuk çıkıntılı bir desene sahiptir. Tırtıllar cüsselidir, bazı Caligo’lar başlarındaki “dikenli taç” ile 11 cm’i bulmaktadır. Brassolis tırtılları geceleri kalabalık sürüler halinde beraber beslenirler; gündüzleri ise 2,000’lere varan geniş yığınlar halinde, ipekle bağlanmış çeşitli yapraklardan yapılan huni benzeri bir çuval içinde bir araya toplanırlar. Bu çuval farklı gelişim evrelerindeki tırtılları taşır, bu da farklı dişilerin farklı zamanlarda bıraktığı yumurtalardan çıktıklarını gösterir.
Caligo tırtılları yerli pavurya tırnaklarına (Heticonia) benzer bir bitki olan muzların -genellikle beslenme bitkisi olarak kullanırlar – yapraklarını soyabilir. Brassolid pupaları yuvarlak ve bodur veya uzun ve ince olabilirler. Dynastor cinsinde pupalar zehirli bir yılan kafasıyla ciddi benzerlikler taşır.

Kaynakça:
BBC Ken Preston-Mafham

Yazar:Tuncay Bayraktar