Pan American World Airways ya da kısaca da Pan Am, Amerikan havacılık pazarına ait bir havayolu şirketidir. 1900’lü yılların en büyük havayolu şirketlerinden biri olan Pan Am, dünya genelinde ciddi bir şöhrete sahipti. Gerek Amerika Birleşik Devletleri gerekse de dünya genelinde filosunda en çok uçak bulunduran şirketlerden biri olan Pan Am, fiziki olarak 2000’li yılları görememiş ve piyasadan çok dramatik bir şekilde silinmiştir. 1927 yılında resmi olarak kurulmuş olan Pan Am, bu dönemle başlayan yükselişini 1991 yılına dek sürdürmüş ve bu aralıkta Amerika Birleşik Devletleri’nin en önemli havayolu şirketi olmayı da başarmıştır. Tam olarak 14 Mart 1927 yılında kurulmuş olan Pan Am, ilk tarifeli yolcu taşımacılığına ise bu tarihten yaklaşık 7 ay sonra 19 Ekim 1927 tarihinde başlamıştır. Resmi uçuşlara başlamasıyla beraber, Amerika Birleşik Devletleri adeta bütün kıtalarla bağlayan Pan Am, ülkenin en önemli ulusal markalarından biri haline gelmiştir. Havayolu şirketi olarak o kadar hızlı bir büyüme göstermiştir ki, önü anılamaz bir seviyeye gelmiştir.
P
an Am, dünyaya öyle bir yayılmıştı ki, Frankfurt, New York, Heathrow, Miami, Haneda ve Narita gibi dünyanın en önemli şehirleri ve bunların hava meydanlarında hub sahibi olmuştu. Bir anlamda Pan Am, hemen hemen dünyanın her noktasına tarifeli uçuş gerçekleştirebilecek bir şekilde her noktada uçak bulundurmakta idi. Sıra dışı bir şekilde 1900’lü yıllarda havacılık sektörüne damga vuran Pan Am, sektörde adeta rakip tanımıyordu. Pan Am ile hemen hemen hiçbir havayolu baş edemiyordu. Ancak şirket 21 Aralık 1988 tarihinde ciddi bir uçak kazasına karıştı. Bu kaza tarihe geçen en ölümcül kazalar arasına girdi. Pan Am’a bomba yerleştiren bir gurup Arap terörist uçağın İskoçya semalarında parçalanmasına sebep olmuş ve her ne kadar bu bir terör saldırısı olsa da gerekli havacılık prosedürlerinin çok ciddi şekilde ihlal edildiği saptanmıştır. Küçük bir ihmal şirketin sonunu getirmeye de yetmişti. Şirket gerçekleşen kaza sonrasında sadece 2 yıl daha faaliyetini yürütmeye çalışsa da kötü imaj da şirketin iflasa sürüklenmesini kaçınılmaz kılmıştır.
Böylelikle 1988 tarihinde İskoçya’nın bir kasabasının üzerinde patlayan bir Boeing 747’nin 270’den fazla kişinin ölümüyle beraber Pan Am’ı da hasta ettiğini ve 2 yıl içinde Pan Am’ı da öldürdüğünü söyleyebiliri. Resmi olarak 4 Aralık 1991 tarihinde şirket iflas bayrağını çekmiş ve bu tarihle beraber havacılık sektöründeki faaliyetlerini askıya almak zorunda kalmıştır. 1927 yılında başlayan Pan Am’ın serüveni, 62 yıl sürmüş ve bu dönemde bir dünya markası haline gelmiştir. Pan Am, 1927 yılı ile 1991 yılları arasında toplam 62 yıl boyunca Amerika Birleşik Devletleri’nin en önemli havayolu şirketi olmuştur. Şirket, havacılık faaliyetlerine son verdiği dönemde bünyesinde 226 adet ticari yolcu uçağını barındırmakta idi. Sonrasında uçaklar başka ülkelere ve havayolu şirketlerine satılmıştır.
Yazar:Emir Karasu