Bit, kan emerek beslenen bir dış parazittir. Bite tıp dilinde pedikulus denir. Bitlenmeye de pedikülozis denmektedir. Baş, vücut ve kasık biti olmak üzere üç çeşit bit bulunmaktadır. Baş bitlenmesi daha sık olarak görülmektedir. Okul çağındaki çocuklarda daha sık rastlanmaktadır. Toplu yaşanan okul, kreş, yurt gibi yerlerde ve savaş, afet zamanlarında salgınlar olabilmektedir. Temizlik veya hijyen eksikliği nedeniyle bit oluşmaz. Yıkanmanın mümkün olmadığı ortamlarda kolayca bitlenme olmaktadır. Saç biti insandan insana yakın temasla bulaşır. Vücut biti aynı yatak, yorgan ve yastığın kullanılması ile de insana geçebilir. Kasık biti ise cinsel temas ile bulaşmaktadır.
Bit, yumurtlayarak çoğalmaktadır. Yumurtalarını saç veya kıla yapıştırır. Vücut ve kasık biti yumurtalarını kıyafet dikiş aralarına bırakabilir. Yaklaşık 20 gün sonra yumurtalardan bit çıkar. Bit yumurtasına halk arasında sirke denmektedir. Yumurtadan yeni çıkan bitlere ise halk arasında yavşak denir. Sirkeler dış ortamda 3 hafta kadar yaşarken bitler birkaç gün canlı kalabilir. Sirke, susam gibi görünümlü kahverengimsi renktedir. Bitlerin en büyüğü 3mm civarı olup sarımsı gri renktedir. Bitler kanatları olmadığı için uçamazlar.
Bulgu, Belirti Ve Yakinmalar
Baş bitleri daha çok kulak arkası ve ense tarafından kan emerler. Kan emerken salgıladıkları tükürük ile kanın pıhtılaşması engellenir. Bu tükürük insanda hassasiyete yol açarak kaşıntı yaratır. Kaşınmaya bağlı olarak kaşıntı izleri oluşur. Özellikle vücut bitlenmesinde kaşımaya bağlı olarak deride renk koyulaşması gözlenir. Bitin ısırdığı yerde kırmızı ısırık izleri oluşur. Kasık bitinin ısırması ile mavi deri lekeleri Derinin bütünlüğünün bozulmasına bağlı olarak buraya rahatça yerleşen mikroplarla deri iltihabı gelişebilir.
Aşırı bitlenmede ateş ve lenf bezelerinde büyüme gelişebilir.Riketsiya basilini taşıyan bitlerden insana riketsiyoz, yani tifüs hastalığı bulaşır. Halk arasında lekeli humma olarak bilinmektedir. Eski yıllara nazaran daha az tifüs hastalığı görülmektedir. Ateş, baş ağrısı, kas ağrısı, lenf bezelerinin büyümesi, ışığa duyarlılık ve deride koyu lekeler şeklinde döküntüler gibi belirtiler meydana gelir. Tedavi edilmediği takdirde ölümcül olabilir.Bitlenmenin tanısı için bit veya sirkelerin görülmesi yeterlidir. Tifüs için kanda riketsiya basiline karşı gelişen özel antikorların olması ile tanı konur.
Tıbbi Tedavi
Piretrin, malatyon veya permetrin içeren ilaçlı şampuanlar veya durulama kremleri baş biti olan insanları tedavi etmek için tercih edilir. Piretrin, permetrin veya malatyon içeren ürünler reçetesiz mevcuttur, ancak lindan ihtiva eden ürünler sadece bir doktor reçetesi ile kullanılabilir. Lindan içeren şampuanlar bebekler, küçük çocuklar, hamile kadınlar, emziren kadınlar, yaşlılar, HIV ya da nöbet bozuklukları olan kişiler için tavsiye edilmez. İlk uygulamadan 7 ila 10 gün sonra hiçbir yumurtanın hayatta kalmadığından emin olmak için yeniden tedavi uygulaması tavsiye edilir. İnce taraklar saçlardan saç bitlerini uzaklaştırmak için kullanılır. Doz ve tedavi süresi etiket talimatlarına göre dikkatle takip edilmelidir. Vücut bitinde çamaşırlar, yatak çarşafları, yastık yüzleri yüksek sıcaklıkta yıkanmalı ve ütülenmelidir. Kasık bitlenmesinde kasıklara vazelin sürülerek bitlerin ölmesi sağlanabilir. Kasık bölgesindeki kılların temizlenmesi tedavi açısından gereklidir.
Yaşam Tarzi Değişiklikleri
Bit bulunan bireylerle ve onların eşyaları, özellikle giyim, şapka ve yatak takımları ile fiziksel temastan kaçınılmalıdır. Bitlerin ve yumurtalarının ortadan kaldırılması için kıyafetlerin, yatak örtülerinin sıcak su veya kuru temizleme ile temizlenmesi ve ütülenmesi gereklidir. Buna ek olarak okullar, kurumlar ve yaz kamplarında kalan çocukların saçı, vücut ve giysileri bit açısından düzenli olarak takip edilmelidir.Taraklar, fırçalar, saç bantları, şapka, eşarp, mont, fırçalar veya havlu gibi kişisel eşyalar paylaşılmamalıdır.Bir dükkanda herhangi bir şapka denenmemelidir. Bu şekilde bitlerin bulaşma riski artar.
Herhangi bir kişi ile kafa kafaya dokunulmamalıdır. Kuaförden dönüşte tüm kıyafetler yıkanmalıdır. Her gün çocuğun saçı kontrol edilip sirke veya bit bulunursa hemen evde kullanılabilecek bit ilaçlarına başlanmalıdır. Sirkeler bulunursa sıcak suya eklenen çay ağacı yağı veya dettol ile yatar örtüleri, yastıklar, havlular, mont, eşarp, şapka, fırçalar ve taraklar yıkanmalıdır.Baş bitinin yayılmasını önlemek için, herhangi bir aile üyesine bulaşıp bulaşmadığı değerlendirilmelidir. Saçların boyu kısa (en fazla 1 cm) kesilmelidir. Bitler, kısa saçta uygun ortam bulamaz.
Önerilen Bitkisel İçerikli Takviyeler
Sitronellal: Uçucu yağ bileşenidir. Bitleri uzaklaştırdığı ve tekrar oluşmasını önlediği bilinmektedir. %3.7 sitronellal içeren losyonun 6 gün boyunca saça sprey olarak uygulanması önerilir.
Çay ağacı (Tea tree, Melaleuca alternifolia) yağı: Bitin saç tellerinde tutunmasına engel olur. Uyarı: Ciltte ve saçlı deride kızarıklık ve irritasyona neden olabilir.
Baş biti (Pediculus capitis): Kafa derisi, seyreltilmiş alkol ile ovulur. Votka içine 10 damla geranium, ardıç veya lavanta uçucu yağı eklenir. Gece yatmadan önce saçlı deri bu karışım ile ovulur. Sabah yıkanır. Bit tarağı ile taranır. Gerektiğinde uygulama tekrarlanır.
Vücut biti (Pediculus corpotis):
Vücut, lavanta uçucu yağı içeren bir yağ karışımı ile ovulur. Daha sonra 20 ml votkanın içine 10 damla lavanta veya ardıç uçucu yağı eklenir, karıştırılır. Hazırlanan karışım ile vücut ovulur. Tüm kıyafetler ve kullanılan örtüler yıkanmalıdır.
Kasık biti (Phthiris pubis): Tüylerden arındırılan kasık bölgesi için de, vücut bitinde hazırlanan karışımlar uygulanır ancak banyo sıklığı arıtılmalı ve temiz iç çamaşırları giyilmelidir.
Uçucu yağ içeren karışım ısırılmış olan bölgelere sürülür. Bir bez ile örtülürse kaşıntı ve acı hissi de bastırılmış olur. Ayrıca bir kremin içine uçucu yağlardan birisi damlatılır ve ısırılan bölgeye sürülerek yanma ve kaşıntı azaltılır.
Uyarı: Uçucu yağlar hiçbir zaman doğrudan vücuda tatbik edilmemeli, mutlaka susam veya üzüm çekirdeği yağı gibi taşıyıcı sabit yağ içinde seyreltilerek kullanılmalıdır.
Yazar: Fatih Bolelli