Böcek ısırıkları, böceklerin kan emmek için deride oluşturduğu ufak lezyonlardır. Sivrisinek, tatarcık, atsineği, pire, tahtakurusu, kene, örümcek, bit, pire gibi böcekler daha çok kan emmek için ısırır. Arılar ise kendilerini koruma amaçlı sokar. Böcek sokmaları daha çok yaz aylarında olur.
Bulgu, Belirti Ve Yakınmalar
Böceğin soktuğu yerde ağrı, acı, kızarıklık ve kaşıntı olur. Papül dediğimiz bu lezyonlar deriden kabarık, sınırları belirgin, 1 cm’den küçük çaplıdır. Genellikle vücudun açıkta kalan el, yüz, kol ve bacak gibi kısımlarında görülür.
Alerjik bulgular ortaya çıkabilir. Az sayıda kişide yüz, dudak ve boğazda şişme, nefes almada zorluk, şiddetli kaşıntı, kramp, tansiyon düşmesi, baş dönmesi, baygınlık, şuur kaybı, çarpıntı, solunum durması ve ölüm görülebilir.
Tıbbi Tedavi
Soğuk uygulama yapılır. Kaşıntı için antihistaminikler (setirizin, ebastin gibi) verilir. %1 kortizon içeren kremler veya kalamin losyonlar ciltteki kızarıklık ve kaşıntıyı azaltmak için kullanılabilir. Ağrı ve şişlik için ağrı kesiciler (asetaminofen, naproksen, ibuprofen, aspirin gibi) verilebilir. 20 yaşından daha küçük kişilere doktor önerisi olmadan aspirin verilmemelidir.
Çocuklarda doktorun önerisine göre antihistaminik verilmelidir. Ayrıca 12 yaşın altındaki çocuklarda doktor önerisi olmadan makat veya vajina bölgesine krem veya losyon uygulanmamalıdır.
Isırılma bölgesindeki şiddetli ağrıyı azaltmak için benzokain içeren lokal ağrı kesici spreyler kullanılabilir. Sprey uygulaması cildi tahriş ederse bırakılmalıdır.
Nefes darlığı, yaygın kaşıntı, dil ve ağızda uyuşmalar, kramp, tansiyon düşmesi gibi alerjik bulgular ortaya çıkmışsa hemen 112 acil aranmalıdır. Bu hastalarda müdahale hızlı yapılır. Hava yolu açıklığı sağlanır. Tansiyon, nabız kontrol edilir. Adrenalin uygulaması yapılır. Damar yolundan serum tedavisi uygulanır.
Diyet Değişiklikleri
Bol su içilmesi toksinlerin atılmasında yararlı olup ısırılma sonrası olabilecek tansiyon düşüklüğüne karşı korucudur. Günde 10-12 su bardağı su içilmelidir.
Yaşam Tarzi Değişiklikleri
Böcek ısırmasının olduğu bölgeden uzaklaşılmalıdır. Örneğin bir arının sokması, diğer arıları da uyarıp ek sokmalara neden olabilir.
Kişi eğer bir arı tarafından sokulmuşsa, arının iğnesi deride varsa, hemen çıkarılmalıdır.
Ciddi ısırılmalarda (akrep, yılan) mümkün olduğunca sakin ve sessiz kalınmalıdır. Aşırı hareket edilmesi kan akımını artırarak kanda zehrin yayılmasını artım.
Fazla sayıda dikeni olan bir yüzey ile temas sonrası batan dikenleri çıkarmada selobant veya yüz temizleme bantları bu bölgeye yerleştirilip çekilerek dikenler çıkarılmaya çalışılır.
Bir akrep veya yılan tarafından sokulma durumunda, çok sayıda arı sokması durumunda acil servise başvurulmalıdır.
Sokulma bölgesinde enfeksiyon riskini önlemek için bol su ve sabun ile eller yıkanmalı veya dezenfektan sıvıyla silinmelidir. Isırılma sahası betadin solüsyon ile silinmelidir. Günde 4 defa antibiyotikli merhem ısırık bölgesine sürülmelidir.
Kişi eğer kol veya bacaktan ısırılmışsa, zehrin yayılmasını yavaşlatmak için ısırılma anını takiben kol ve bacaklar kalp seviyesinden aşağıda tutulur. Şişlik gelişirse saatler sonra şişliğin azalması için uzuv kalp seviyesinden yüksekte tutulur.
Sokulma sonrası ilk 6 sat boyunca, saat başı 15-20 dakikayı aşmayacak şekilde beze sarılı buz uygulaması yapılmalıdır. Buz bulunamaz ise onun yerine ıslak bez kullanılmalıdır. Buz uzun süreli tutulmamalı, yatarken buzla uyunmamalıdır. Buz uzun süre kaldığında ciltte tahrişe ve zedelenmeye neden olur. Şişlik olmamışsa ilk 6 saat geçince, sokulma bölgesindeki yakınmaları azaltmak için ılık havlu veya sıcak kompres 3-4 saatte bir 20 dakika uygulanabilir.
Önerilen Besin Takviyeleri
Kuersetin: Bitkilerde bulunan flavonoit yapısında bileşiktir. Alerjik reaksiyonları baskılayabildiği rapor edilmiştir. Kuersetin kalkon veya hesperidin metilkalkon (HMC) suda çözünebilen flavonoitlerdir. Günde 400-500 mg takviyesi önerilir.
C Vitamini: İmmün sistemi destekler ve kuersetinin etkisini artırabilir.
Çinko: Anaflaksi ile birlikte bazı kişilerde mide krampları, bulantı, kusura ve ishal de gelişebilir. Günde 30 mg çinko takviyesi gastrointestinal semptomlara karşı koruyucu olarak önerilir.
Omega-3 yağ asitleri: Balık yağı omega-3 bakımından zengindir. Omega-3 yağ asitleri enflamasyonu baskılayabilir.
Böcekleri uzaklaştırmada, okaliptüs ve karanfil uçucu yağları ile mentol ve kafur uçucu bileşenlerinden yararlanılır. Uçucu yağlar cilde tatbik edilmeden önce, susamyağı veya badem yağı gibi taşıyıcı sabit yağ içinde seyreltilmelidir. Lavanta ve okaliptüs uçucu yağlarından kompres şeklinde yararlanılır. Mentol ve kafur içeren jeller ise sinek ve böcek koyucu etkilidir.
Önerilen Bitkisel İçerikli Takviyeler
Öküzgözü: 2 gram Arnica montana çiçeği, 100 ml kaynamış su içine eklenir ve ağzı kapalı olarak 5- 10 dakika demlenip süzülür. Hazırlanan infüzyon ile kompres yapılır.
Dulavrat otu (Arctium lapa): Yaprakları kompres şeklinde, böcek sokmalarında lokal yumuşatıcı ve ağrı giderici olarak kullanılır.
1 çay kaşığı ince doğranmış veya kabaca toz edilmiş drog 1 bardak su içinde birkaç saat bekletilir ve süzülür. Deri hastalıklarında ve böcek sokmalarında lokal olarak kullanılır.
Tıbbi nergis (Calendula officinalis): 2 tatlı kaşığı drog 1 bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 5- 10 dakika demlenip süzülür. Hazırlanan çay ile kompres yapılır.
Aromaterapi Uygulamaları
Karanfil: Böcek ve sinek ısırıklarında etkilidir.
Böcek ve sinek ısırıkları için karışım: 1 damla karanfil uçucu yağı, 20 ml taşıyıcı sabit yağ (susam, badem, üzüm çekirdeği vb). Hazırlanan yağ karışımından masaj yağı olarak yararlanılır.
Lavanta: Taşıyıcı sabit yağ içinde lavanta uçucu yağı böcek ısırmalarında ağrı ve acılara karşı etkilidir.
Okaliptüs: Sivrisinekleri uzaklaştırmada etkilidir.
Böcek ve sinek ısırıklarını önlemek için karışım: 4 damla okaliptüs uçucu yağı, 20-25 ml sabit yağ (susam, badem, üzüm çekirdeği vb). Uçucu yağ sabit yağ içinde seyreltilir. Gece dışarı çıkmadan önce özellikle ayak bilekleri etrafına sürülür. Böcek ısırmalarını önlemek ve ağrıyı dindirmek için de hazırlanan yağ karışımından sürülür.
Çay ağacı: Melaleuca alternifolia’dan elde edilen uçucu yağ ‘Tea tree oil’ olarak bilinmektedir. Böcek ısırmalarında temiz bir pamuk üzerine damlatılan uçucu yağdan yararlanılır.
Neem ağacı (Azadirachta indice A. Juss): Tohum, kök, kabuk ve yaprakları Hindistan’da yüzyıllarca ateş ve enfeksiyona karşı kullanılmıştır. İçerdiği doğal kimyasallar böcekleri uzaklaştırdığı için yaprak ekstraktının doğal böcek kovucu ilaçlarda kullanılması tavsiye edilmektedir. Neem kremi veya yağı sivrisinek ısırmalarına karşı koruyucu olarak kullanılır.
Yazar: Fatih Bolelli