Solunum yollarına havanın ilk giriş yolu burundur. Toz, toprak, alerjen maddeler burunda tutulur. Nefesle burunda alınan hava ısıtılarak ve nemlendirilerek akciğere geçer.
Burun iç kemiği eğriliği gibi yapısal nedenler, geniz eti, üst solum yolu iltihapları, sinüzit, alerjik rinit, hava kirliliği, kuru hava, alkol, sigara, hamilelik, burun içinde veya genizde tümörler gibi durumlarda görülür.
Burun tıkanıklığında ağızdan nefes alınırsa, hava olduğu gibi, temizlenmeden ve soğuk bir şekilde akciğere gider. Solunum yolu enfeksiyonlarının riskini artırır.
Burun tıkanıklığı sinüzit, orta kulak iltihabına ve kalp hastalarında hastalığın ilerlemesine neden olabilir.
Bulgu, Belirti Ve Yakınmalar
Burundan nefes alınamaz. Baş ağrısı, halsizlik, yorgunluk, horlama, uykusuzluk, ağız ve boğazda kuruluk, öksürük, genizden konuşma gibi şikayetler olur. Çocuklarda uzun süren burun tıkanıklıkları yüzde şekil bozukluklarına neden olmaktadır.
Burun tıkanıklığı ile birlikte sebep olan hastalığın bulguları eşlik eder.
Tıbbi Tedavi
Burun tıkanıklığının azaltılmasında yan etkisi en az olan tedavi, tuzlu burun spreyleridir. Evde hazırlanacak tuzlu suyun burna çekilmesi de rahatlatıcıdır.
Dekonjestan dediğimiz burun açıcı spreylere (oksimetazolin vb) başlanır. 3-4 günden fazla kullanılmamalıdır. Uzun süreli kullanım burun mukozasında incelmeye ve burun damarlarında genişlemeye neden olup kesildiklerinde tekrar burun tıkanıklığı gelişebilir.
Ağız yoluyla kullanılan dekonjensanlar psödoefedrin veya fenilefrin, içeren ilaçlardır. Bu ilaçlar kan damarlarını büzerek burun tıkanıklığının azaltılmasına yardımcı olur. Olası yan etkileri arasında tansiyon yüksekliği, uykusuzluk, iştah kaybı, çarpıntı, endişe ve huzursuzluk sayılabilir. Ağızdan verilen bu tür ilaçlar ise kalp ritim bozukluğu, yüksek tansiyon ve prostat büyümesinde kullanılmaz.
Antikolinernik ilaçlardan olan ipatropyum burun spreyi burun tıkanıklığı ve burun akıntısında kullanılabilir. Yan etkileri burunda kuruluk ve ağızda acı tat alınmasıdır.
Tıbbi tedavi, sebep olan hastalığa yöneliktir. Örneğin iç burun kemiği eğriliği veya burun içinde polip varsa ameliyatla tedavi edilir.
Diyet Değişiklikleri
Su, çorba, meyve suyu ya da kafeinsiz çay gibi sıvılar günde toplamda 10-12 bardak tüketilerek vücuda bol sıvı girişi sağlanmalıdır. Vücutta dolaşımda bol sıvı olması, salgı bezlerinden daha fazla sıvı salgılanarak salgıların kıvamının ince ve akıcı olmasını sağlar. Bu şekilde tıkanıklıklar azalır.
Kafeinli içecekler ve alkol sıvı kaybına neden olup yakınmaları artırabileceği için tüketilmemelidir.
Sıcak çorba içilmesi esnasında buhar ile burundaki salgının incelmesi ve akarak tıkanıklığın açılması sağlanır.
Kesilmiş soğanın koklanması burundaki tıkanıklığın açılmasına yardımcı olabilir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Geceleri burun tıkanıklığı uykuyu engelleyen en önemli faktörlerdendir. Bir tencere suyu kaynatıp içine birkaç damla okaliptüs uçucu yağı eklenir ve bir örtü yardımıyla baş kapatılarak sıcak buharda burundan nefes alınıp verilir. Çocuklara bu işlem yapılırken dikkat edilmeli, hareketli veya sözel komutlara uymakta zorlanan küçük çocuklara yanığa neden olabileceği için yapılmamalıdır.
Sıcak bir duş esnasında oluşan buhar solunum yollarını nemlendirerek salgıların atılmasını sağlar. Burun, sinüs ve akciğerlerdeki salgılar daha rahat atılarak tıkanıklıklar açılır. Kısa süre de olsa rahatlama sağlar. Gece yatmadan önce bir küvete cildi yakmayacak sıcak su doldurup ortamın buhar olması beklenir ve 15-20 dakika küvete girilip kaslarda rahatlama, buhar etkisiyle burun tıkanıklığında azalma sağlanır. Alternatif olarak lavaboya sıcak su doldurulur, baş havlu ile örtülerek lavabodan yayılan su buharı burundan içeri çekilir. 3-4 dakika sonra burun temizlenir ve rahatlama sağlanır.
Çocuklarda sıcak suyla yanma riski olacağı için başka pratik bir çözüm vardır. Sıcak bir suyla ıslatılmış havlunun boyun veya burun bölgesinin üzerine konarak nemli buharının solunması sağlanır. Havlunun üzerine birkaç damla okaliptüs uçucu yağının damlatılması ek katkı sağlar. Boğaz ağrısı varsa sıcaklık bunu azaltmada yardımcı olabilir.
Tuzlu su, burnun nemini artırmanın pratik ve sağlıklı yoludur. Tuzlu su kan damarlarında iltihaba bağlı olan genişlemeyi azaltır ve sümüğü incelterek atılmasını kolaylaştırır. Evde tuzlu su içeren, pratik, kullanıma hazır damlalıklı şişeler bulundurulabilir ve tıkanma olduğu zaman kullanılabilir. Burnu yıkamak için evde kaynatılmış ve 1 mikron çapı-da gözenekleri olan filtreden geçirilmiş suyun kullanılması, temiz bir yıkama sıvısı elde edilmesini sağlar. Kullanımlar bittikten sonra burun yıkama cihazı temizlenmeli ve ağzı açık bir şekilde kurutularak mikrop yerleşmesi engellenmelidir.
Burunda salgı varsa hafifçe sümkürülerek iyice temizlenir ve arkasından tuzlu su burna çekilerek sümkürülür, rahatlama sağlanır.
Kuru bir ortam varsa, çalışırken veya uyurken ortamı nemlendiren soğuk buhar veren cihazlar kullanılmalıdır. Nemlendirici cihazlar haznelerindeki suyu buhara çevirerek odadaki havanın nem içeriğinin artmasını, burun ve solunum yollarının nemlendirilerek kurumasını, salgıların daha akışkan hale gelerek tıkanma yapmalarının engellenmesini sağlar.
Yakınmalar çok ise birkaç gün istirahat edilmelidir. 3-4 günde azalma yok ise doktora başvurulmalıdır.
Geleneksel Çin tıbbında kullanılan akupresür yönteminde elmacık kemiklerinin burna birleştiği bölgeye işaret parmakları ile yukarı doğru kuvvetlice bastırılarak 30-60 saniye beklenir ve bu hareket günde 3 defa tekrarlanır. Özellikle gece yatmadan önce yapılarak burun tıkanıklığının açılmasına yardımcı olunduğu ileri sürülmektedir. Sinüs ağrısı ve burun tıkanıklığı için sağ elde baş ve işaret parmaklarının birleşim yerine sol elin baş parmağı ile 30-60 saniye kuvvetlice bastırılır ve günde 2-3 defa tekrarlanır.
Önerilen Bitkisel İçerikli Takviyeler
• Çam uçucu yağı: 2 bardak sıcak suya 9-10 damla çam uçucu yağı ilave edilir ve buğu şeklinde uygulanır.
• Okaliptüs: 1 kase içine kaynamış sıcak su ve üzerine birkaç tane okaliptüs yaprağı veya birkaç damla okaliptüs uçucu yağı eklenir ve buğu şeklinde uygulanır.
• Bayır turpu: Kök ve yapraklarından yararlanılır. Günde 2-20 gram drogdan yararlanılacak şekilde çayı hazırlanır ve yemeklerden önce 1 fincan içilir. Günde 3 kez 3-5 gram taze bayır turpu yenilmesi de önerilir ancak oldukça keskin bir yadı ve kokusu bulunmaktadır. Gözlerde kızarıklık ve yanma hissi oluşabilir. 10 gram zencefil ve 5 gram bayır turpu 200 ml kaynamış su içinde 20 dakika demlenip süzülür. Günde 3 çay fincanı ılık olarak içilir. Uyarı: Gebelik ve emzirme döneminde ayrıca böbrek rahatsızlıkları ve mide şikayetleri olan kişilere önerilmez.
Yazar : Fatih Bolleli