Belirli bir madde vücuda girdiğinde vücudun doğal savunma sistemi aşırı tepki veriyor, onu istilacı olarak görüyor, buna karşı savunucu kimyasallar gönderiyorsa alerji meydana gelir.
İngiltere’deki çocukların % 7’sinde, Avustralya’dakilerin ise % 9’unda besin alerjisi sorunu görülmektedir. Avrupa’da genel olarak yetişkinlerin % 2’si besin alerjisi sorunu yaşamaktadır. Amerika’da 50 milyondan fazla kişi, Türkiye’de ise toplumun neredeyse % 25’i bir tür alerjiye sahiptir ve giderek bu oran artmaktadır. Besin alerjisi belirtileri en sık bebeklerde ve çocuklarda görülür ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Yıllarca yediğiniz yiyeceklere bile alerji gelişebilir. Kendinizde besin alerjisi olduğundan şüpheleniyorsanız aşağıda verilen bilgiler ışığında alerji belirtilerinizi değerlendirebilir ve kaynağı belirleyebilirsiniz.
Gıda Alerjisi Belirtileri Nelerdir?
Vücudun bağışıklık sistemi enfeksiyon ve diğer sağlığı tehdit eden diğer sorunlarla savaşarak bizi sağlıklı tutar. Gıda alerjisi reaksiyonu bağışıklık sisteminin bir gıdaya veya o gıdadaki bir maddeye aşırı tepki verdiğinde, bunu bir tehlike olarak tanımlayıp koruyucu bir tepkiyi tetiklediğinde meydana gelir. Alerjiler kalıtımsal olabilse de, bir çocuğa ebeveyninden gıda alerjisinin geçip geçmeyeceğini veya kardeşlerinin benzer bir duruma sahip olup olmayacağını tahmin etmek imkânsızdır. Bazı araştırmalar yer fıstığı alerjisi olan bir çocuğun küçük kardeşlerinin de yer fıstığına alerjisi olabileceğini düşündürmektedir.
Bir gıda alerjisinin belirtileri hafif ya da şiddetli olabilir. İlk reaksiyon birkaç soruna neden olabilirken diğerlerinde benzer reaksiyonlar olmayabilir. Bir defasında sadece hafif reaksiyonları tetikleyen bir besin başka bir zamanda daha ciddi reaksiyonlara neden olabilir. En şiddetli alerjik reaksiyon anafilaksidir. Anaflaksi solunumu bozabilecek, kan 
basıncında dramatik bir düşüşe neden olabilecek, kalp atış hızınızı etkileyebilecek ve yaşamı tehdit edebilecek, tüm vücudu etkileyebilecek alerjik bir reaksiyondur. Anafilaksi tetikleyici gıdaya maruz kaldıktan birkaç dakika sonra ortaya çıkabilir ve ölümcül olabilir. Böyle bir reaksiyon derhal bir epinefrin (adrenalin) enjeksiyonu ile tedavi edilmelidir.
Alerjik bir reaksiyona herhangi bir gıda neden olabilse de tüm alerjilerin yaklaşık % 90’ını aşağıdaki 8 çeşit gıda oluşturmaktadır:
*Yumurtalar
*Süt
*Yer fıstığı
*Kuru yemişler
*Balık
*Kabuklu deniz ürünleri
*Buğday
*Soya
Susam ve hardal tohumları dâhil olmak üzere bazı tohumlar da gıda alerjilerinin yaygın tetikleyicileridir ve bazı ülkelerde ana alerjen olarak kabul edilir.
Alerjik reaksiyon belirtileri cilt, gastrointestinal sistem, kardiyovasküler sistem ve solunum sisteminde görülebilir. Aşağıdaki yollardan biri veya birkaçıyla kendini belli edebilir:
*Kusma ve/veya mide krampları
*Kurdeşen
*Nefes darlığı
*Hırıltılı solunum
*Tekrarlayan öksürük
*Şok veya dolaşım yetmezliği (kollaps)
*Ses kısıklığı veya sesin kalınlaşması
*Boğazdın şişerek tıkanması, yutma sıkıntısı
*Dilin şişmesi, konuşma veya nefes alma becerisini etkilemesi
*Zayıf nabız
*Derinin soluklaşması veya mavi renk alması
*Baş dönmesi veya bayılma hissi
Anafilaksi, solunumu bozabilen ve vücudu şoka sokabilen, yaşamı tehdit edici bir reaksiyondur. Reaksiyonlar aynı anda vücudun farklı kısımlarını etkileyebilir (örneğin, döküntüler eşliğinde karın ağrısı).
Belirtiler Ne Zaman Görülür?
Alerjilerde belirtilerinin çoğu gıdanın alımından sonraki iki saatte, genellikle dakikalar içinde başlar. Çok nadir bazı durumlarda reaksiyon dört ila altı saat veya daha da uzun bir süre gecikebilir. Gecikmiş reaksiyonlar tipik olarak gıda alerjisinin bir belirtisi olan egzama gelişen çocuklarda görülür. Bir başka gecikmeli gıda alerjisi reaksiyonu türü süt, soya, bazı tahıllar ve diğer bazı katı maddelerinin tüketilmesinden genellikle 2–6 saat sonra ortaya çıkan, şiddetli bir mide-bağırsak reaksiyonu olan gıda proteini kaynaklı enterokolit sendromundan kaynaklanmaktadır. Bu sendrom çoğunlukla bu gıdalara ilk kez maruz kalan veya sütten kesilen küçük bebeklerde görülür ve sıklıkla, dehidratasyona neden olabilen, tekrarlayan kusmayı içerir. Bazı durumlarda bebeklerde kanlı ishal gelişir. Belirtiler viral bir hastalığa veya bakteriyel enfeksiyona benzediği için teşhisi gecikebilir. Enterokolit ciddi tedavi gerektiren acil bir tıbbi durumdur.
Belirli gıdaları yedikten sonra belirtiler yaşayan herkesin bir gıda alerjisi yoktur veya bu yiyeceklerden tamamen kaçınması gerekmez. Örneğin, bazı kişiler çiğ veya pişmemiş meyve veya sebze yedikten sonra ağızda ya da 
boğazda kaşıntı yaşar. Bunlar gıdaya değil polene karşı tepki verilen oral alerji belirtileridir. Bağışıklık sistemi gıdadaki poleni ve benzeri proteinleri tanır ve buna alerjik bir tepki verir. Yiyecekleri ısıtmak suretiyle alerjen imha edilirse problemsiz bir şekilde tüketilebilir.
Gıda Alerjisi Tetikleyicileri
Gıda alerjisi teşhis edildiğinde en etkili tedavi alerji yapan yiyeceklerden kaçınmaktır.
Çocuklarda gıda alerjisi ile en çok ilişkili yiyecekler şunlardır:
*Süt
*Yumurta
*Yer fıstığı
Çocuklar süte ve yumurtalara alerjik reaksiyonları aşabilir. Yer fıstığı ve kuru yemiş alerjilerinin devam etmesi muhtemeldir.
Yetişkinlerde en yaygın gıda alerjenleri şunlardır:
*Meyve ve sebze poleni (oral alerji sendromu)
*Fıstık ve kuru yemiş
*Balık ve kabuklu deniz ürünleri
Belirli bir gıdaya alerjisi olan kişiler potansiyel olarak ilgili gıdalara da reaksiyon gösterebilir. Bir kuru yemişe alerjisi olan kişi diğerlerine de çapraz reaksiyon gösterebilir. Karides alerjisi olanlar yengeç ve ıstakoza tepki verebilir. Yer fıstığına alerjisi olan kişiler ceviz, badem ve kaju gibi kuru yemişlerle ilgili problemler yaşayabilir. Çok nadir durumlarda soya hariç diğer baklagillerle ilgili problemler de görülebilir. Çapraz 
reaksiyonun belirlenmesi kolay değildir. Çapraz reaksiyonla ilgili bilgilenmek ve kaçınılması gereken şeyleri öğrenmek gıda alerjisi olan kişiler için gereklidir.
Gıda Alerjilerinin Teşhisi
Bir besin alerjisinde genellikle tetikleyici gıda yenildiğinde bazı reaksiyon oluşur. Belirtiler kişiden kişiye değişebilir ve her reaksiyonda her zaman aynı belirtileri görülmeyebilir. Gıdalara karşı alerjik reaksiyonlar cildi, solunum sistemini, sindirim sistemi ve dolaşım sistemini etkileyebilir. Bir sonraki reaksiyonun ne kadar ciddi olacağını tahmin etmek imkânsızdır. Gıda alerjileri olan tüm hastalara, epinefrin (adrenalin) ile tedavi edilen potansiyel olarak ölümcül bir reaksiyon olan anafilaksi riski konusunda bilgi verilmelidir.
Gıda alerjileri her yaşta gelişebilir ancak çoğu erken çocukluk döneminde ortaya çıkar. Bir gıda alerjisinden şüpheleniyorsanız bir alerji uzmanını veya dermatoloğu ziyaret etmelisiniz. Doktorunuz bir gıda alerjisinin olup olmadığını belirlemek için hangi testlerin yapılacağına karar verecektir. Tanı koymak için alerji uzmanları tıbbi geçmişiniz ve belirtileriniz hakkında ayrıntılı sorular soracaktır. Bununla ilgili aşağıdaki soruları yanıtlamaya hazır olmalısınız:
*Neyi, ne kadar yediniz?
*Belirtilerin gelişmesi ne kadar sürdü?
*Hangi belirtileri yaşadığınız ve ne kadar sürdü?
Tıbbi geçmişiniz alındıktan sonra vücudunuzda gıdaya özgü immünoglobulin E (IgE) antikorlarının bulunup bulunmadığını gösteren cilt testleri ve/veya kan testleri istenebilir.
Deri prick testleri: Yaklaşık 20 dakika içinde sonuç verir. Çok az miktarda gıda alerjeni içeren bir sıvı kolunuzun veya sırtınızın derisine yerleştirilir. Cildiniz, sıvının cilt altına sızmasına izin veren küçük, steril bir probla (lanset ile veya steril enjektör ucu ile) delinir. Acı verici olmayan ancak rahatsız edici olabilecek olan test şüpheli alerjenin yerleştirildiği yerde bir kabarıklık (sivrisinek ısırığından sonra oluşan yumruya benzeyen) gelişirse pozitif olarak kabul edilir.
Kan testleri: Deri testlerinden daha az duyarlı olan kan testlerinde belirli gıdalara karşı vücutta üretilen IgE antikorunun miktarını ölçülür. Sonuçlar genellikle yaklaşık bir hafta içinde alınır. Deri testleri ile birlikte kan testinin sonucunun değerlendirilmesi teşhisi kolaylaştırır.
Bazı durumlarda alerji uzmanı tanı koyabilmek için besin yükleme testi yapmak isteyebilir. Şüpheli gıdalar hastaya kademeli, ufak miktarlarda verilir ve ardından reaksiyonun gerçekleşip gerçekleşmediğini görmek için birkaç saat boyunca gözlem yapılır. Hastanın öyküsünde anaflaktik reaksiyon varsa yükleme testi önerilmemektedir. Bu test hasta öyküsü belirsiz olduğunda, cilt veya kan testleri yetersiz olduğunda faydalıdır. Şiddetli bir reaksiyon olasılığı nedeniyle yalnızca doktorun ofisinde veya deneyimli alerji uzmanları tarafından acil tıbbi yardım ve ekipmanın bulunduğu ortamda yapılmalıdır.
Gıda Alerjilerinin Yönetimi
Bir gıda alerjisini yönetmenin birincil yolu sorunlara neden olan besinleri tüketmekten kaçınmaktır. Satın alınırken yiyeceklerin içerik etiketleri 
dikkatlice kontrol edilmeli, kaçınılması gerekenler bir madde olup olmadığı bilinmelidir.
Gıda üreticilerinin etiketlerde basit, açık bir dille, en yaygın sekiz gıda alerjeninin (süt, yumurta, buğday, soya, yer fıstığı, kuru yemiş, balık ve kabuklu deniz ürünleri) herhangi birinin varlığını tanımlamaları zorunludur. Alerjenin varlığı bir katkı maddesi veya tatlandırıcı gibi sadece tesadüfi bir bileşen olsa bile belirtilmelidir. Etiketleme işlemi bir alerjenden kaçınmayı kolaylaştırır. Hangi gıdaların güvenli olduğu konusunda soruları olanlar alerji uzmanıyla görüşülmelidir. Alerji uzmanlarından başka diyetisyenler de alerjiyi tetikleyen yiyeceklerden kaçınmanın ipuçlarını verebilir ve bazı besinler diyetten çıkarılsa da vücudun ihtiyacı olan tüm besinlerin nasıl alınabileceği konusunda yardımcı olur.
Gıda alerjisi olan birçok kişi durumlarının kalıcı olup olmadığını merak eder. Bunun kesin bir cevabı yoktur. Süt, yumurta, buğday ve soya alerjileri zamanla kaybolabilir ancak yer fıstığı, kuru yemiş, balık ve kabuklu deniz ürünleri alerjileri yaşam boyu devam etme eğilimindedir.
Dışarıda Yemek Yerken Dikkat Edilmelidir
Restoranlarda yemek yerken daha çok dikkatli olunmalıdır. Garsonlar (ve bazen mutfak personeli) menüdeki her yemeğin içeriğini her zaman bilemeyebilir. Hassasiyete bağlı olarak bir mutfağa veya restorana girmek bile alerjik reaksiyona neden olabilir. Yemek servisi yapanlara alerjiden bahsedilmelidir ve mümkünse şefle görüşülmelidir. Alerjen bulaşmamış yüzeylere, tencerelere, kaplara ve mutfak eşyalarına ihtiyaç duyulduğu vurgulanmalı, restoran personeliyle menüdeki yemeklerin ne kadar güvenli olduğunu netleştirilmelidir.
Çocuklarda Gıda alerjilerini Yönetme
Hiçbir ebeveyn çocuklarının acı çektiğini görmek istemez. Ölümcül ya da ölümcüle yakın gıda alerjisi reaksiyonları okulda veya evin dışındaki diğer yerlerde görülebildiğinden gıda alerjisi olan bir çocuğun ebeveynleri çocuklarının okulunun yazılı bir acil durum eylem planı olduğundan emin olmalıdır. Plan, gıda alerjilerini önleme, tanıma ve yönetme hakkında talimatlar sağlamalı, okulda, spor etkinlikleri ve saha gezileri gibi aktiviteler sırasında mevcut olmalıdır. Alerjisi olan çocuğa oto -enjektör verildiyse, çocuğunu denetiminden sorumlu olanlara nasıl kullanılacağı anlatılmalı, anladıklarından emin olunmalıdır.
Gıda Alerjileri Önlenebilir mi?
2013 yılında Amerika’da çok küçük bebeklerin katı gıdalarla beslenmesinin 
alerjileri teşvik edebileceğini düşündüren bir araştırmayı yayınlanmıştır. Bu araştırma katı yiyeceklerin 17 haftadan küçük bebeklere verilmemesini, ayrıca bebeklerin mümkün olduğu kadar uzun süre emzirilmesini önermektedir. Fıstık alerjisi geliştirme riski yüksek bir bebek ciddi egzama ve / veya yumurta alerjisi olan bir bebektir. Ebeveynler çoğu bebeğin yer fıstığı alerjisinin gelişimi bakımından orta ya da düşük derecede risk altında olduğunu, çoğunun evde yer fıstığı içeren yiyecekler alabileceğini bilmelidir.
Gıda Alerjilerinin Tedavisi Var mı?
Şu anda alerjik olduğunuz yiyeceklerden kaçınmak, reaksiyona karşı korunmanın tek yoludur. Alerji tedavisine yönelik deri yamaları uygulamasında deriye günlük olarak az miktarda bir gıda alerjeni yerleştirir, kişi böylece yiyeceğe daha az duyarlı hale getirilmeye çalışılır. Başka bir tedavi denemesinde kişiyi gıdalara daha az duyarlı ve daha az alerjik hale getirmek için oral olarak artan dozlarda çok az miktarda gıda alerjeni verilmektedir. Gelecekte gıda alerjilerini yönetecek olan tedaviler için çok umut vardır ancak hiçbiri henüz tam onaylanmamıştır. Mevcut araştırmalar alerjik kişileri daha az hassas hale getirmenin yollarını araştırmakta ancak besin alerjilerini iyileştirememektedir.
Gıda Alerjenleri Nesneler Üzerinde Kalır mı?
Dikkatli bir şekilde temizlenmezse masa oyunları veya bilgisayar tuşları gibi nesnelerin üzerinde potansiyel olarak alerjen kalabilir ve bunlara dokunmak en azından deri döküntüsü şeklinde alerjik bir reaksiyona neden olabilir. Herhangi bir alerjeni yutmadan daha fazla reaksiyon göstermeniz olası değildir. Birçok çalışma ellerin su ve sabunla iyice yıkanmasının yanı sıra yüzeylerin deterjanla iyice temizlenmesi durumunda alerjenin etkili bir şekilde giderilebildiğini göstermiştir. Jel bazlı alkollü el dezenfektanları deriden alerjenleri çıkarmamaktadır.
Kaynakça:
https://acaai.org
https://www.medikalakademi.com.tr
https://www.memorial.com.tr
Yazar: Müşerref Özdaş