Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Ceza Muhakemesi Kurallarının Uygulanabilirliği

0 538

Ceza Muhakemesi Kurallarının UygulanabilirliğiCeza muhakemesi

kuralları uygulanırken farklı hususlar göz önünde bulundurulur. Yer,zaman,kişi ve madde yönünden bakıldığında bu kuralların uygulanması konusunda farklılıklar olduğu gözlemlenmektedir.

1-Yer Bakımından Ceza Muhakemesi Kuralları :Yer bakımından incelendiğinde Türk hukukunda ceza muhakemesine hakim olan ilke ülkesellik ilkesidir. Ülkesellik ilkesi gereği ceza muhakemesi kanunu, ülkenin tamamında uygulanmaktadır. Bu konuda bir ayrım daha yapmak konunun aydınlanması açısından aydınlatıcı olacaktır; ceza muhakemesi kuralları müspet ve menfi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Müspet içeriği, ceza muhakemesi kurallarının ülkede bulunan her bireye uygulanmasını ifade etmektedir. Bu kuralın üç istisnası bulunmaktadır :

a-İç kamu hukukundan kaynaklanan milletvekili dokunulmazlığı ve sorumsuzluğunun bulunması,
b-Dış kamu hukukundan kaynaklanan diplomatik dokunulmazlığın bulunması,
c-Yine dış kamu hukukundan kaynaklanan yabancı askerlerin dokunulmazlığının bulunması.

Menfi içerik ise başka ülkelerin ceza muhakemesi kurallarının kullanılmaması ve aynı zamanda yabancı ülkelerde alınmış olan kararların ülkede geçerli olmaması anlamına gelmektedir.

2- Zaman Bakımından Ceza Muhakemesi Kuralları :

Yasaların yürürlülük sürelerine bakıldığında süreli,süresiz,geçici olarak üçe ayrıldığını görebiliriz. Bunlardan geçici olan yasalar istisnai yasalardır. Geçici yasalar her zaman yürürlükte bulunmaktadır. Ancak uygulanabilmeleri için bir kararın mevcudiyeti veyahut olağanüstü hal ve benzeri bir olayın gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir kuralın yalnızca yürürlükte olması onun uygulanabileceği anlamına gelmez. O halde kuralın aynı zamanda uygulanabilir olmasıda aranan koşullar arasındadır. Ceza muhakemesi hukukunda genel kural; kanunun derhal uygulanması ve yürürlükten kalkıncaya kadar uygulanabilecek olmasıdır. Kanunların zaman bakımından uygulanması üç şekilde gerçekleşebilmektedir: geçmişe,ileriye ve derhal uygulanma.
Derhal uygulanırlık, kanunun yürürlüğe girer girmez uygulanması anlamına gelmektedir. Ceza muhakemesi kuralları uygulanırken dikkat edilecek zaman, suçun işlendiği değil muhakemenin yapıldığı zamandır. Muhakeme işlemi yapılırken yürürlükte hangi norm varsa o derhal uygulanacaktır.

Ceza Muhakemesi Kurallarının UygulanabilirliğiCeza muhakemesi kurallarının yürürlüğe girmesi ile birlikte hali hazırda muhakemesine başlanmamış olan uyuşmazlıklara ve eski kuralların uygulandığı zaman muhakemesine başlanmış ancak sonuçlanmamış olan uyuşmazlıklarda sanık veyahut şüphelinin lehine,aleyhine olup olmadığına bakılmaksızın yeni ceza muhakemesi kuralı uygulanacaktır. Eski ceza muhakemesi kuralının uygulandığı dönemde muhakemesine başlanmış ve sonuçlanmış olan uyuşmazlıklara yeni kural uygulanmayacaktır. Buna bağlı olarak derhal uygulanma ilkesinin belli sonuçları vardır :

a- Her muhakeme işlemi, işlemin yapıldığı tarihte yürürülükte olan muhakeme kurallarına göre yapılacaktır.
b-Önceki kural zamanında tamamlanmış işlemler geçerliliğini koruyacak; bu işlemlerin bir de yeni kurala göre tekrar yapılması gerekmeyecektir.
c- Eski kuralın uygulandığı dönemde başlamış olan ancak sonuçlanmamış olan işlemlerin muhakemesi , yeni kurala göre devam edecektir.
d-Yeni kuralın uygulanmasında sanığın veyahut şüphelinin lehine,aleyhine olup olmadığına bakılmayacaktır.

Eski kuralın öngörmüş olduğu sürelerin yeni kuralın öngördüğü sürelerden uzun olması halinde :

– Bir görüşe göre muhakeme kurallarının uygulanmasında derhal uygulanırlık geçerli olduğundan süre geçmiş ise hak iddia edilemeyecektir.
– İkinci bir görüşe göre muhakeme kuralları değişmiş olsa bile eski kurala göre ne kadar süresi varsa bu süre devam edecektir.
– Üçüncü ve genelde benimsenen görüşe göre kanun değişikliğinden itibaren yeni kural ile birlikte ne kadar süre öngörülmüşse bu sürenin sonuna kadar süresi olduğu kabul edilecektir.

3-Kişi Bakımından Ceza Muhakemesi Kuralları :

Kişi bakımından kurallar uygulanırken istisnai hallerin mevcudiyeti göz önünde tutulmalıdır. Bu istisnai haller iç kamu hukundan ve uluslararası sözleşmelerden kaynaklanmaktadır.
Cumhurbaşkanı sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığı-sorumsuzluğu, iç kamu hukukunda kaynaklanan istisnai hallerdir. Diplomasi dokunulmazlığı ve yabancı askerlerle ilgili kısıtlamalar uluslararası sözleşmelerden kaynaklanmaktadır. Bu istisnai durumları ayrı ayrı ele alalım :

Ceza Muhakemesi Kurallarının Uygulanabilirliğia- Cumhurbaşkanı Sorumsuzluğu

Cumhurbaşkanı, göreviyle ilgili olarak gerçekleştirmiş olduğu işlemlerden cezai olarak sorumlu olmayacaktır.
Re’sen imzalanmış olan karar ve emirler aleyhine yargı merciilerine dahi başvurulamayacaktır. Ancak başbakan ve bakanlar kurulu ile imzalanan kararlardan başbakan ve ilgili bakanın sorumluluğu doğacaktır.

Cumhurbaşkanı sadece vatana ihanet suçundan dolayı yargılanabilecektir. Bu hususta çeşitli görüşler olmakla birlikte benimsenmesi makul olan görüş ; cumhurbaşkanı görevi süresince delil araştırması ve tanık dinlenmesi gibi işlemler yapılabilir ancak ceza davasının cumhurbaşkanlığı görevi sona erdikten sonra devam etmesi gerektiği yönündeki görüştür.

b- Yasama Sorumsuzluğu ve Dokunulmazlığı

Yasama sorumsuzluğu,milletvekillerinin feragat etme imkanı olmayan, parlementerlerin görevlerini yerine getirirken her nerede bulunursa bulunsun açıklamış olduğu fikirlerinden veya oylarından dolayı cezai bir sorumluluğunun olmaması anlamına gelmektedir. Yasama sorumsuzluğu daimidir ve görev sona ermiş olsa dahi sorumsuzluk devam edecektir. Önemle belirtmek gerekir ki vekilin oy,söz,düşünceleri göreve ilişkin olmalıdır.

Yasama dokunulmazlığı geçici bir dokunulmazlıktır. Seçim öncesinde veyahut sonrasında suç işlediği iddia edilen bir milletvekili,meclisin kararı olmaksızın tutulamaz,sorguya çekilemez,tutuklanamaz ve son olarak yargılanamaz. Ancak milletvekili, tanık olarak dinlenebilecek,evinde arama yapılabilecek ve kamu davası açılabilecektir. Yasama dokunulmazlığının konusuna, yasama sorumsuzluğu dışında kalan ve suç teşkil eden her türlü fiil dahildir. Yasama dokunulmazlığının meclisi kararı olmaksızın kendiliğinden kalkacağı haller mevcuttur, bu haller :

– Ağır cezayı gerektiren suçüstü hallerde dokunulmazlık kendiliğinden kalkacaktır,
– Seçim öncesinde kovuşturmaya başlanması koşuluyla bazı suçlarda meclisin kararına gerek olmaksızın yargılamanın gerçekleştirilebileceği kabul edilmektedir.

c- Diplomasi Dokunulmazlığı

Suç iddia edilen ve diplomasi dokulmazlığından yararlanan kişilerin bulunduğu ülkede muhakeme işlemlerine tabi olmasına engeldir.

d- Yabancı Askerler

Yabancı askerlerle ilgili olarak ; gönderen devletin malına veya güvenliğine, resmi veya sivil kişilerine, bu kişilerin yakınlarına veya onların mallarına karşı işledikleri suçları ile ilgili, resmi bir görev sebebiyle veya resmi görevin yapılması sırasında işledikleri suçlar bakımından gönderen devletin yargısına tabi olacaklardır.

4- Madde Bakımından Ceza Muhakemesi Kuralları :

Madde bakımından ceza muhakemesi kurallarının uygulanabilirliği genel olarak özel hukuk ve ceza muhakemesi hukuku arasındaki ilişkiyi ilgilendiren hususları baz almaktadır. Cezai uyuşmazlıklarda yargılama esnasında uyuşmazlığın çözülebilmesi için bir özel hukuk ilişkisinin çözümlenmesi gerekiyorsa hakimin izleyeceği iki yol bulunmaktadır; nispi muhakeme yapılması ve bekletici sorun haline getirilmesi.

Ceza muhakemesi kararlarının,hukuk mahkemelerine etkisini incelemek gerekirse :

a- Ceza mahkemesi eğer bir mahkumiyet kararı vermiş ise bu karar hukuk mahkemesi tarafından kesin bir delil sayılacaktır. Kısacası hukuk mahkemesi , ceza mahkemesince verilmiş mahkumiyet kararlarıyla bağlıdır.

b- Ceza mahkemesi, beraat kararı vermiş ise hukuk mahkemesi bu kararla bağlı olmayacaktır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta beraat kararının gerekçesi olacaktır. Gerekçeye göre farklı durumlar söz konusu olabilecektir. Bu farklı durumlara bakmak gerekirse :

Ceza Muhakemesi Kurallarının Uygulanabilirliği– Beraat kararı, olayda ki fiilin iddia edilen şahıs tarafından işlenmemesi sebebiyle verilmiş ise bu karar hukuk mahkemesini bağlayacaktır,
– Beraat kararı, suçun oluşması için gerekli olan manevi unsurun gerçekleşmemesi gerekçesiyle verilmiş ise bu karar hukuk mahkemesini bağlamayacaktır,
– Beraat kararı, hukuka uygunluk hallerinin var olmadığı sebebiyle verilmiş ise bu karar hukuk mahkemesini bağlayacaktır,
– Son olarak beraat kararı, illiyet bağının kurulmamış olması gerekçesiyle verilmiş ise hukuk mahkemesi bu kararla bağlı olacaktır.

Hukuk mahkemeleri kararlarının, ceza mahkemelerine etkisine baktığımızda; ilk olarak hukuk mahkemesinin tazminata için verdiği kararlar kural olarak hiçbir zaman ceza mahkemesini bağlamayacaktır.

Bir fiil için hem hukuk hem de ceza mahkemesinde dava açılmış ise hukuk mahkemesi, ceza mahkemesinin kararını bekleyecektir.

Kaynakça:
Ceza Muhakemesi Kanunu
Ceza Muhakemesi Hukuku-TOROSLU,FEVZİOĞLU
Ceza Muhakemesi Hukuku-
Prof. Dr. Hakan HAKERİ, Prof. Dr. Yener ÜNVER

Yazar:Erdem Oğuzhan

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku