Çocuklar için hem fiziksel hem de ruhsal gelişimlerini destekleyen spor, sağlıklı olmanın yanı sıra sosyal açıdan yani yeni çevre edinmeleri ve arkadaşlık konularında da bir araç olduğu gibi çocukların öz güvenlerinin de bu yolla artmasını sağlamaktadır.
Ancak dikkat edilmesi gereken bir konu olarak uzmanlar çocukların meraklarının olduğu aynı zamanda sağlıklarını tehdit etmeyecek, uygun yaşta, fiziki şartlarını göz önünde bulundurarak onlar için en uygun bir dalın seçilmesi ve yaptıkları spordan da keyif almaları gerektiğini önermektedir.
Daha küçük yaşlarında spor alışkanlığının kazandırılmasında ki bir diğer fayda ise günümüz koşullarında gelişen teknoloji ile hareketsiz bir yaşam geçirerek buna bağlı beslenme bozukluklarının, kilo artışlarının ve hatta hastalıkların gün geçtikçe artmasının önüne geçmekte görülebilmektedir. Bu alışkanlığı edindirmekte ebeveynlere düşmektedir. Çünkü uzmanlar çocukların fiziksel gelişimlerini yaşlara göre sınıflandırmaktadır. Bu bağlamda refleksif hareketler 0 -� 1 yaş, ilkel hareket 1 �- 2 yaş arasına ayrılırken, temel hareket dönemi 2 �- 6 yaş, 7 -� 12 yaş arasına ise sporla ilgili döneme ayrılmaktadır. Bu yaşların sporla ilgili bir branşa yoğunlaşarak becerilerini uygulama evresi olduğunu belirten uzmanlar çocukların bu yaşlarında fiziksel performanslarının giderek arttığını, kuvvet, denge, hız ve dayanıklılık gibi özelliklerinin gelişmeye başladığına vurgu yaparak ergenlikten öncesi dönemde de ilgilerinin dikkate alınarak çocuk için atletizm, jimnastik, yüzme gibi sporların daha uygun olacağını belirtmektedir.
Eğer yalnızca keyif amaçlı bir aktivite olarak düşünülmesi gerekiyorsa çocukların ilgi duydukları ve eğlenebilecekleri bir dal göz önünde bulundurularak sevebilecekleri spor, onlar için en uygun seçimin gerçekleştirilmesinde ilk etapta doğru olacaktır. Çünkü birçok spor dalında olduğu gibi temel hareketleri edinerek zaman içerisinde kazandıkları alışkanlıkları sürdürmelerinde kolaylık sağlayarak, yetenekleri doğrultusunda daha sonra istedikleri bir alana rahatlıkla yönlenebileceklerdir.
Ancak amaç çocuğun profesyonel anlamda bir sporcu olması bekleniyor ve hedef alınıyorsa kesinlikle onu doğru yönlendirebilecek yani belirli bir programa sadık kalması beklenerek ve özel antrenmanlarla iyi yönetilmesini sağlayacak bir antrenör de bu bağlamda ihtiyaç duyulması gereken başlıca bir faktör olacaktır. Zaten aksi takdirde profesyonellik beklenmiyorsa istediği yaşta istediği sporla ilgilenmesi uygun şartlarda mümkün olacaktır. Yaş faktörünün her zaman uygun koşullar arasında göz önünde bulundurulması gerektiği unutulmamalıdır.
Düzenli yapılacak sporun iyi bir kişilik gelişimi ve sağlıklı yaşam için gerekli alışkanlıkları kazanmaları açısından son derece faydalı olacağı bilinmektedir. Fakat böylesi bir aktiviteye başlamadan önce muhakkak gerekli bazı doktor kontrollerinden geçilmiş olmalı ve çocuğun kronik veya akut herhangi bir hastalığı olup olmadığı da araştırılmalıdır. Dolayısıyla yaşları ne olursa olsun egzersizlerin fiziksel ölçülerde kas, iskelet, kalp ve damarlar üzerinde ki ölçütlerinin yılda bir kere de olsa yine doktor kontrolünden geçilerek izlenmesinin ihmal edilmemesi gerekmektedir.
Belirli bir periyot ve program çizelgesinde spora başlanıldığı takdirde genel bir disipline sahip olunması bakımından çocukların yaşı ve aynı zamanda fiziksel aktivitesine göre de beslenmesine dikkat edilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Aşırı açlık ya da tokluk performansı olumsuz etkileyebileceğinden egzersizlerinden 1 saat önce hafif yemekler yedirilebilir. Egzersiz sırasında olduğu gibi sonrası içinde sıvı tüketimine bol miktarda ihtiyacı olacaktır. Süt ve süt ürünleri, proteinli yiyecekler düzenli spor yapan çocuklar için ana tüketilmesi gereken ana besin gruplarıdır.
Örneğin 2 ila 3 yaşlar arasındaki çocukların yapabilecekleri sporlar arasında yürüme, koşma, zıplama gibi temel hareketler yaptırılabileceği gibi deneyimli gözetmenler yardımı ile dans ve suda oynama, jimnastik gibi aktivitelerden faydalanılabilir.
4 ila 6 yaş arası çocuklar için yine yüzme, jimnastik, dans, ip atlama ve üç tekerlekli bisiklet gibi ideal sporlardan yararlanılması mümkündür. Bu yaşlarda çocukların hareket kontrol yetenekleri gelişeceğinden bu konuda ki tercihleri gözlemlenebilir.
7 ila 10 yaş arasında olan çocukların yapabileceği sporlar profesyonel anlamda da düşünenler için ilerlemelerinde faydası olacak temel taşların atılmaya başlandığı bir yaş grubu olarak görülerek basketbol, voleybol, futbol, hentbol, jimnastik, tenis, bisiklet ve yüzme gibi sporlar seçilerek temel anlamda eğitimleri yönlendirilerek sağlanabilir.
10 yaşın üzerindeki çocuklar daha önce bir spor aktiviteleri olduysa kolaylıkla bunlara devam etmeleri sağlanabilirken, atletizm, kürek gibi sporlara da başlayabilir. Daha sonraları ise güç faktörünün biraz daha ağır olduğu boks, karate, tekvando belki güreş gibi sporlara geçerek gelişimlerini sürdürebilirler.
Fiziksel açıdan ise sporun çocuklar üzerinde ki katkıları beden esnekliği kazanmaları, temel becerilerinin geliştirilmesi, dayanıklılığın artırılması, el, göz ve denge koordinasyonlarında ki organize ve postural gelişimlerindeki olumlu etki sağlık yönünden gelişimlerini etkilemede destek olmaktadır. Sağlıklı bir gelişim süreci ile düzenli aktivite ile günümüz çağı hastalığı obezitenin önüne geçmekte ve bağışıklık sistemini güçlendirmede olumlu yönde etkilemektedir. Doğru ve bilinçli hareketlerle bedenin kan dolaşımı düzende, beynin ihtiyaç duyduğu oksijen alımı sağlanmakta, sinir hücrelerinin yeniden yapılanması açısından yardımcı olacaktır. Dolayısıyla çocuğun stresten uzak kendini mutlu hissetmesine de faydası olacaktır.
Psikolojik açıdan sporla basit kurallara uyan çocuklarda öz güvenin pekişmesi ile ileride mücadeleci, takım ruhu gelişmiş, liderlik, disiplinli olma, sınır bilme gibi özellikler kazanılmasında duygusal gelişimlerini etkilemede destek olmaktadır. İletişim kurmayı, kendini kontrol etmeyi, iradesini kullanabilmeyi, konsantrasyon gücünü, yaratıcılığı geliştirmeyi, motivasyonu ve başarıya güdülenebilmeyi öğrenirken insanlarla olan ilişkilerinde daha başarılı olup şiddete daha az başvurdukları saptanmaktadır.
Çocukların tüm sporları içeren oynadıkları oyunlar ile dikkat yetenekleri beraberinde bu temel hareketleri kullanarak yetenekleri olduğu bir dalda ilerlemelerine alt yapı sağlayacak esnekliği kazanarak, denge ve hareket koordinasyonları da gelişmiş olacaktır. Kazandığı sosyal ve fiziksel beceriler ve gelişen güven sayesinde kötü alışkanlıklardan uzak dururken, kurabileceği doğru ve iyi iletişimler yardımıyla toplum içinde kabulünü artırmaktadır.
Vücuttan atılamayan olumsuz enerjinin çocuk üzerinde fiziksel anlamda somatizasyon bozukluklarına neden olabileceği gibi ruhsal açıdan stres veya depresyona neden olabilecekleri düşünülerek ailelerin bilinçli ebeveyn olarak çocukları için yapabilecekleri en önemli konu onlar için en uygun sporu seçmeleri olacaktır. Çocukların özellikle yaparken başarısızlığa düştükleri aktiviteler olmayıp aktif yaşam alışkanlıklarından soğumaması ve sonraki yaşlarda içe dönük ve kendine güvensiz bir yaşam sürmemeleri adına ve bunun gibi doğurabileceği diğer olumsuz faktörleri göz önünde bulundurarak daha çok başarılı oldukları aktivitelerde kendilerini geliştirmekte olanak sağlamak yapılabilecek en doğru hareket olacaktır.
Yeteneklerini gözlemlemek, isteklerini sormak ve rızalarını almak bu konuda atılabilecek ilk adımlar olarak size faydalı olabilir.
Kaynakça:
http://www.anadolusaglik.org/tr/saglik-rehberi/saglik-rehberi/haberler/cocugum-hangi-sporu-yapmali
http://www.rehberogretmen.biz/sporun-insan-psikolojisi-uzerindeki-etkileri.htm
http://www.sabah.com.tr/cumartesiyasamadair/2009/05/23/hangi_spor_dalina_hangi_yasta_baslanir
Yazar:Tülay Güneş