Kardeş kıskançlığı hemen hemen büyük yada küçük bir kardeşe sahip bütün çocuklarda oluşan içgüdüsel bir duygudur. Evet kardeş kıskançlığı çocukların içinde barındırdığı sevgi ile beraber oluşan içgüdüsel bir duydu… Kardeş kıskançlığı belirli koşul ve dönemlerde daha da hararetlenen bir duygudur. Bu dönemler ise hemen hemen bütün çocuklarda aynı olan dönemlerdir. Ancak o dönemler geçici ve çocuğun çok daha fazla ilgiye muhtaç olduğu dönemlerdir.
Kardeş kıskançlığı dönemleri genellikle çocuğun belirli yaş atakları ve evde oluşan bir takım radikal değişikler sonucunda çok daha fazla belirginleşir. daha öncede bahsettiğimiz gibi bu dönemler zor olsa da geçicidir. Sadece evde bulunan yetişkinlerin bu dönemde belirli kurallara dikkat ederek bu olayın çözümlenmesi beklenmektedir. Yetişkin ( anne- baba ) çocuklarının bu kıskançlık krizinden en az hasar alması için oldukça dikkatli ve profesyonel olması gerekmektedir. Aksi takdirde çocukların aralarındaki bağ zedelenerek içlerinde barındırdıkları kıskançlık duygusu git gide büyür ve ilerleyen yaşlarda maalesef ki önü alınmaz bir hal alabilir. Genel olarak izlendiğinde kıskançlık yapıp kendi ve aile huzurunu dağıtan minik hep büyük çocuk olmuştur. Bunun sebebi ise şöyle açıklanmaktadır. Büyük yani ilk çocuk doğumdan itibaren tektir ve tek ilgi odağıdır. Anne baba hem ilk olması nedeni ile hem de tek çocuğun verdiği rahatlıkla ve zaman varlığı ile her daim ilk çocukla ilgilenmiştir. Buna banyo, yemek, gezmek, oyun oynamak, herhangi etkinlik hepsi tam anlamıyla dahidir. Ancak aileye giren yada henüz girme aşamasında bulunan ikinci çocuk büyük çocuğun yaşı ne olursa olsun onu oldukça kısıtlar. Yani annenin gebeliği ile başlayan azalan ilgi ( bu ne olursa olsun çocuğa göre azalmaktadır ) çocuğu oldukça olumsuz etkiler içindeki kıskançlık duygularını tetikler. Aslında her anne babaya göre asla evlatlar arasında ayrım yoktur. fakat bu çocuklar için aynı şey demek değildir. Özelikle anne yada babaya aşırı bağlı olan çocuklarda kardeş haberi dahi onların hasta olmaları için bile bir sebeptir. Çünkü onlar anne ve babalarının artık her şeyi kardeşi ile yapacağı ve sadece onu seveceği düşüncesine kapılır. Buna birde olumsuz şartlarda azalan ilgi eklenirse iş çığırından çıkıp önü alınmaz bir hal alabilir. Dünyaya onların gözünden bakmak gerekirse şayet, kimse sevgilisi yada eşini kimse ile paylaşamaz ve onun yerine geçen farklı kişiye katlanamaz. Çocuklarda biz yetişkinler gibidir aslında. Onlarda kardeş olana kadar anne ve babayı kimse ile paylaşmamıştır. Bu nedenle kardeşine karşı beslediği kıskançlık aslında son derece olağandır. Burada iş anne ve babaya düşmektedir. Bunlar ise şöyledir:
Kardeş kıskançlığını kontrol etme yöntemleri
– İlk çocuğa ( öncesi olan ilgiden dolayı) biraz daha inisiyatifli yaklaşmak
– Aile olma kuralı ona anlayacağı şekilde anlatılmalı ve kardeşinin olması son derece normal bir durum olduğu aktarılmalıdır.
– İlk yada ikinci fark etmez çocuğa kendini iyi hissettirecek sözler söylenmeli ve var olduğunu hissettirmek gerekmelidir.
– İlk çocuğa kardeşi doğmadan kısa kısa sık sık kardeşi iyi cümleler ve güzel hayallerle hatırlatılmalıdır ki kardeş geldiğinde boğcalamamalı.
– İlk çocuktan kardeşi ile ilgili düşünceleri istenmeli ve değerlendirilmelidir.
-Kardeşinin bakımında eğer çocuğun kendi arzusu da varsa ondan yardım talep edilmeli ve bunun sonunda çocuk ( sen çok iyi bir abisin-ablasın seni çok seviyorum ) gibi güzel ve takdir içerikli cümlelerle teşvik edilmelidir.
-Eğer çocuk istemiyorsa ona asla görev yada her hangi bir sorumluk verilmemeli ve yine olumsuz cümle söylenmemelidir.
-Özellikle kardeşinin doğacağı andan önce büyük çocuk için özel ve onu çok mutlu edecek ( ilgi alanına göre ) bir hediye alınmalı ve ona kısa ve güzel sözlerle dolu kardeşinin ağzından mektup yazılmalı ve hediyenin ona kardeşinin küçük bir getirisi olduğu aktarılmalıdır. Eğer çocuk bunu kavrayabilecek yaştan büyük ise ona kardeşi ile güzel günlerin olacağı anlatılmalıdır.
– Cinsiyeti ya da yaşı ne olursa olsun bir kardeş bir kardeş için en iyi arkadaş, sırdaş, yoldaş ve oyun arkadaşıdır. bunu ilk çocuğa doğru bir şekilde aktarmakta fayda vardır.
Kardeş kıskançlığında yapılmaması gereken ciddi hatalar
– Her zaman ilk çocuk çok daha hassas ve kırılgandır. bu asla unutulmamalıdır.
– Kardeşinin yanında çocuk asla ama asla azarlanmamalı veya olmaması gereken bir şey olarak asla şiddet görmemelidir. Bu çocuğun onurunu ciddi anlamda zedeleyerek içindeki öfke ve kindarlığı tetikler.
– Her iki çocuk arasında asla ayrım olmamalıdır.
– Çocuğunuzun birini severken ( öpmek, koklamak, sarılmak gibi eylemelerde ) hemen bir diğeri içinde kucak açılıp yer ayrılmalıdır.
– Çocukların bir birlerine vurmalarını, hakaret etmelerini, aşağılamalarını, somut veya soyut olarak baskı yapmalarını asla hoş karşılamamak gerekmekte ve bu durumda eşit cezalar uygulanmalıdır.
– Çocukları yaş veya cinsiyet çerçevesinde değerlendirmek ise en büyük yanlıştır. Her çocuk kendi içinde farklı bir bireydir ve kendine özgü tabuları vardır. buna saygı göstermeyip şekilci yaklaşmak ise kardeşine duyduğu öfkeyi tetikler
– Kardeş kavgası gayet olağan ve kini kısa süren bir eylemdir. Anne baba olarak kardeş kavgasında taraf tutmak yada suçlu aramak ise yapılan en büyük yanlışlardandır. Suçlu aramak yerine sorunu gidermek en doğrusu olacaktır.
Yukarıda örneklerle sıralanan kıskançlık önlem ve hataları kardeş kıskançlığında ki görülen en temel yaklaşımlardır. Bu kural ve örnekler doğrultusunda çocuğa olan yaklaşım belirlenmeli ve saygı asla yitirilmeden bazı duygular aşılanmalıdır. Unutulmamalıdır ki, ilk çocuğa duyulan inisiyatif onun daha çok sevilmesi yada ufak olanın az sevilmesi demek değildir elbette. sadece belirli bir yaş aralığına kadar ( 10- 12 ) onu biraz daha anlamak niyetlidir. Büyük ilgi odağı iken birden kesilmesi onu ciddi davranış bozukluğu ve depresyona neden olabilir. Küçük ise doğuştan bir abi yada ablanın varlığı ile tanıştığı için onun için kardeş kıskançlığı sadece anne babanın sarılma, hediye alma ve oyun oynama gibi eylemlerinde gözlemlenmektedir. Diğer türlü bütün her şeyde onun için bir büyük kardeşin varlığı sorun değil aksine mutluluk vericidir. Bu duyguların büyük kardeşte de olumlu ve mutluluk verici olması içinse anne babaların yukarıda sayılan kurallara oldukça dikkat etmesi gerekmektedir.
Yazar: Feride AkdoĞan