Bağışıklık sistemi vücudun oluşturduğu bir savunma sistemidir. Bağışıklık sistemi sayesinde, bazı mikroorganizmalara karşı aşı ya da doğal yollarla vücut direnç kazanır, hastalıklardan korur. Diğer adı immün sistem olan bağışıklık sistemi, vücuttaki patojen ve tümör hücrelerini algılayıp onları yok eder ve hastalıklara karşı koruma sağlar. Bağışıklık sistemi, işleyişi sırasında vücuda giren yabancı maddelere karşı bir tepki gösterir. Bu tepkiye alerji, alerjiye neden olan maddelere ise alerjen denir. Alerjiler kişiden kişiye göre farklılık gösterir ve her bireyde görülmeyebilir, yani bir kişide alerjiye neden olan madde, başka birinde alerjiye neden olmayabilir.
Kimyasal malzemeler, kozmetik ürünler, fıstık, mantar, nikel ya da bazı gıda maddeleri gibi birçok maddeye karşı bazı bünyelerde alerji denilen durum oluşabilir. Alerjiye neden olan maddeler vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi kendini korumaya alır ve reaksiyon gösterir. Çölyak hastalığında da durum alerjiler gibidir. Çölyak hastalarında ise aynı reaksiyon glütene karşı görülür. Glüten buğday, çavdar, yulaf, arpa gibi tahıllarda bulunan elastik proteinlerden oluşan bir protein karışımıdır. Dolayısıyla glüten; buğday ve tahıldan üretilen tüm gıdalarda bulunur. Çölyak hastalığı glütene karşı bağışıklık sisteminin verdiği reaksiyondur; ancak glütene karşı görülen bu reaksiyonun alerji değil bir otoimmün hastalık olduğu belirtiliyor.
Çölyak Hastalığı Nasıl Oluşur?
Sindirim sırasında ince bağırsağa ulaşan besin maddeleri burada ayrıştırılır. Burada ayrıştırılan besinler villus çıkıntısı adı verilen kıvrımlar yoluyla kana karışır. Çölyak hastalığında bazı besinlerde bulunan glüten, bağışıklık sistemi tarafından ince bağırsaklarda yabancı madde olarak algılanır ve bunu vücuttan atmaya çalışır. Bu nedenle ince bağırsaktaki mukoza tahrip olur ve villus çıkıntıları zamanla küçülür. Neticede bağırsak yüzölçümü daraldığı için diğer besinlerin de emilimi tam olarak gerçekleşmez ve kana karışmaz. Dolayısıyla bağışıklık sistemi için gerekli olan vitamin, mineral, protein, yağ ve karbonhidrat gibi besin maddeleri kana karışmaz ve bağışıklık sistemi zayıflayarak hastalıklar ortaya çıkar.
Çölyak Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Çölyak hastalığı besinlerin emiliminin sağlanamamasından dolayı çeşitli belirtiler ile kendini gösterir. Besin yetersizliğinden kaynaklanan yorgunluk, kilo alamama, karında şişlik, kansızlık, dışkıda anormallik, gaz şikayetleri, kusma, iştahsızlık, kansızlık, ağız içinde aft oluşması, sinirlilik, ciltte döküntü ve kaşıntılar, eklem ve kemik ağrıları, büyüme geriliği gibi birçok belirtiyle çölyak hastalığı kendini gösterir. Belirtiler görüldüğünde bir önce bir uzmana başvurulmalı ve hastalık tedavi edilmelidir.
Çölyak Tedavi Edilebilir Bir Hastalık mı?
Çölyak tedavi edilebilir bir hastalık değildir. Bununla birlikte uygulanacak glüten diyeti ile hastalığın belirtilerinin ortadan kaldırılması mümkündür. Hastalıktan dolayı düzleşerek geniş yüzeyini kaybeden ince bağırsak, sıkı glüten diyeti ile eski halini kazanabilir. Bu noktada hastaların sıkı bir şekilde diyete bağlı kalmaları şarttır. Glüten içeren gıdalardan kesinlikle uzak durulmalıdır.
Hastaların ihmal etmemesi gereken önemli bir nokta da glüten içeren gıdaların, glüten içermeyen gıdalarla temas etmemesi gerektiğidir. Bunun yanında mutfak araç ve gereçlerinin de çölyak hastası bireyin kullandığı malzemelerden ayrı tutulması gereklidir. Bu nedenle çölyak hastalarının gıdalardan, kullandıkları mutfak gereçlerine kadar her ayrıntıya titizlikle dikkat etmeleri tedavide başlandığı yere dönmemek için oldukça önemlidir.
Yazar: Mehtap Özdemir