Havacılığında getirdiği ulaşım kolaylıkları sonucunda, artık birçok kişi dilediği noktaya ya başka bir ifadeyle ülkeye ya da şehre, çok kısa süre zarfında ulaşabilmektedir. Ancak seyahat eden yolcuların bazıları sahip oldukları vatandaşlık bağları nedeniyle, seyahat öncesinde aktif olarak kullanabileceği bir vize sahip olmak zorundadır. Bu vize, aslında çoğu zaman kişinin uçağa kabul edilmesi prosedüründe dahi kilit rol oynar. Ama bazen havalimanı çalışanları çok da yeterli bilgiye sahip olamayabiliyor. Bu durumlarda genellikle kişi uçağa kadar alınıyor ve de varacağı ülkeye kadar seyahat ettikten sonra, söz konusu hukuki statüsü ile ilgili sorunu kendisine bildiriliyor. Bu da gerek yolcu gerekse de havalimanının bulunduğu ülke açısında büyük sorunlara yol açabiliyor. Bu durumlarda yolcular geçerli vizeleri olmadıklarından geri gönderiliyorlar. Buna hukuken ”deportation” ya da Türkçe şekliyle ”sınır dışı edilme” aslında yukarıda verdiğim örnekte sınır dışı edilme kavramı tam olarak vücut bulmaz. Çünkü kişi henüz resmi olarak ülkeye kabule edilmemiştir. Ancak bazı durumlarda, geçerli bir vizesi olan yabancı, başka bir ülkeye seyahat ettikten sonra, vizesinin ona verdiği hakları bir şekilde delerek vizeyi düzenleyen ülkenin yasalarını ihlal eder. Bu durumda ihlalci kişi yasal olarak takibe alınır ya da yakalanırsa eğer şartları varsa mahkemeye çıkar ya da doğrudan sınır dışı edilir. Bu aslında ”deport” ifadesinin tam karşılığıdır.
Öncelikle burada bilinmesi gereken husus, bir kimsenin deport edileceği ülkenin vatandaşı olması gerektiği ya da onu kabul eden bir üçüncü ülkenin bulunması gerektiğidir. Başka bir ifadeyle Amerika Birleşik Devletleri’ne girmiş olan bir Birleşik Krallık vatandaşının Amerika sınırlarını terk etmesi ve de onu kabul eden bir başka ülkenin bulunması gerektiğidir. Bu çok sıklıkla kişinin vatandaşlık bağının bulunduğu ülkedir. Ancak bazı durumlarda vatandaşlık bağı bulunmasa da üçüncü bir ülkeye deport eylemi gerçekleştirilebilir. Bir kimse hiçbir şekilde vatandaşı olduğu bir ülkeden deport edilemez. Bu anayasal olarak suçtur. Çünkü kişi burada vatandaş olduğundan anayasal olarak güvence altına alınmıştır. Ancak üçüncü ülke vatandaşları bir ülkeden deport edilebilir. Deport genellikle, bir suça karışmış kişilerin başına gelen bir hukuki durumdur. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’nde halihazırda 20 milyona yakın kaçak yaşamaktadır. Bu kaçakların çok büyük bir kısmı Latin Amerikalı olup, ülkeye belgesiz ya da başka bir ifadeyle pasaportsuz giriş yapmışlardır. Ancak bu kişiler her ne kadar kaçak da olsalar yine de Amerikan yasalarına göre belli başlı hakları bulunur. Örneğin bunlar çoğunlukla kriminal bir suça bulaşmadıkları sürece deport edilmezler. Amerika Birleşik Devletleri bunlara açıkça göz yumar.
Örneğin geçerli bir turist vizesi ile başka bir ülkeye giriş yapıp, siz verilen sürede o ülkeyi terk etmezseniz bu durumda ”overstay” yapmış olursunuz. Overstay yapan biri Amerika Birleşik Devletleri’nin birçok eyaletinde çok rahatlıkla bir suça bulaşmadığı sürede kalabilir iken Avrupa’nın Almanya, İsveç gibi ülkelerinde yaşaması neredeyse imkansızdır. Bu yüzden yasalara uygun bir şekilde hareket edilmesi deport durumuyla karşılaşılmamasına yardımcı olur. DEPORT edilen bir kimse belirli bir süre boyunca ya da daimi olarak deport edildiği ülkeye bir daha giriş yapamaz. Ayrıca diğer gelişmiş ülkelere de vize alması zorlaşır.
Yazar:Emir Karasu