Deri olağanüstü bir yapıdır. Hepimiz vücudumuzun kolayca hasar görebilen iç organlarını, potansiyel tehlike oluşturan dış ortamlardan koruyan bu 1.72 m2’lik bariyere çok bağımlıyız. Deri, birbiriyle uyum içinde çalışan ve her biri farklı bir işlevi yerine getirmek üzere bölgesel olarak modifiye edilmiş çeşitli doku türlerinden oluşmaktadır. Deri tıpkı bir pasta gibi kat kat yapılardan oluşmuştur. Epidermis ise bu katlardan ilkidir. Epidermisten sonra dermis ve subkutis tabakaları gelir.
Epidermis daha fazla sayıda keratinositler olmak üzere, melanosit ve Langerhans hücrelerini de içerir. Bu hücresel yapı 3-5 hücre tabakasından oluşur. Bilindiği gibi epidermis el ve ayaklarda özellikle avuç içi ve ayak tabanında 2-3 defa daha kalındır. Epidermis dermal papilla olarak bilinen ve dermisten uzanan parmaksı çıkıntılarla dolu olup bazal lamina ve yoğun dermal bağ dokusundan oluşan bir kompleks kesişme bölgesi üzerine oturmuştur.
Epidermal hücreler,özellikle keratin tonofilamentleri içeren keratinositlerden oluşur.Bu hücreler,çoğunlukla bazal tabakanın üretici bölümünde ilk olarak oluşur.Daha sonra Malpigi tabakasından granüler hücre tabakasına doğru uzanır.Dezmozomlar olarak bilinen özelleşmiş bağlantılar aracılığla çevrelerindeki diğer keratinositlerle bağlanırlar.Dezmozomlar,formalin-fiksasyonlu kesitlerde dikensi gibi gözükürler,elektron mikroskobunda ise açık ve koyu şeritler halinde görünürler.Granüler tabakada oval veya dikdörtgen şekilden yassı hale gelip nukleus ve sitoplazmik organellerini kaybederler.Ek olarak, bu hücrelerden filagrin olarak bilinen histidinden zengin protein oluşur.Ayrıca membran bağlayıcı granüller veya lamellar cisimcikler (membran kaplayan granüller)olarak bilinen az miktarda lipit içeren zar örtülü yapılardan oluşan bazofilik granüller gelişir.
Bu değişiklikler keratinositlerin sert,disk benzeri korneositler haline geldikleri keratinizasyon sürecinin bir parçasıdır.Diğer değişiklikler arasında, keratinositlerin %70 oranındaki su içeriğinin stratum korneum da% 30 oranına indirgemesi ve korneositin dış ceperine kimyasal açıdan dirençli,çapraz bağlantılı bir protein şeridinin yerleşmesi dahildir.
Stratum korneum ‘un bariyer işlevi için büyük önem taşıyan bir başka özelliği ise ,altta bulunan epidermis fosfolipinin aksine çoğunlukla polae seramid ve granüler hücre tabakasının küçük lameller cisimciklerinden oluşan hücreler arası lipit içermesidir.
Yeni bir keratinositin epidermis ve staratum korneum’a yükselerek deri yüzeyinden atılması yaklaşık 28 gün alır.Bu süreç, psoriasis gibi bazı yangılı deri hastalıklarında çok hızlanmıştır.
Pigment üreten hücreler
Melanositlerle sentezlenen siyah pigment (melanin) güneşin ultraviole ışınlarına karşı koruma sağlamaktadır. Keratinositlerin aksine, melanositlerde dezmozom bulunmaz,bunların yerine sentezlenen melanini çevredeki hücrelerle taşıyan uzun,dallara ayrılmış,dendritli uzantıları bulunmaktadır. Bu hücreler embriyonik nöral yarıktan köken alırlar. Melanositler,epidermisin bazal tabakasındaki hücrelerin % 5-10’unu oluşturmaktadır. Melanin,bakır içeren bir enzim olan tirozinazın yardımıyla tirozin amino asidinden sentezlenmiş bir polimerdir.
Derinin rengi çoğunlukla melanine ve kana bağlıdır.İlginç bir şekilde,derideki melanosit sayısı, ırksal pigmentasyon derecesi ne olursa olsun aynıdır,sadece farklılık gösteren pigmentasyonun oranıdır.
Langerhans hücreleri
Langerhans hücreleri de dentritik hücrelerdir,ancak bazal tabaka yerine epidermisin Malpighi tabakasında bulunurlar.Bunlar retiküloendotelial sistemden köken alarak ,geç tip aşırı duyarlılık reaksiyonunun erken evresinde ”yabancı”maddeleri tutup lenfositlere tanıtma görevi taşırlar.
Kaynakça:
http://www.skin-science.com/_int/_en/topic/topic_sousrub.aspx?tc=SKIN_SCIENCE_ROOT%5EAN_ORGAN_REVEALED%5ETHE_EPIDERMIS
http://en.wikipedia.org/wiki/Epidermis_(skin)
Yazar:Tülay Arsoy