Ergonomi
sözcüğünü etimolojik olarak incelersek:
Yunancada Ergon; İş Çalışma Nomos; ise yasa anlamına gelmektedir. Ergonomi, bu sözcüklerin birleşiminden
oluşmuştur.
Günümüzdeki karşılığı “İş Bilimi”‘dir.Ergonomi her ne kadar bir işin çalışana uygun hale getirilip, yapılabilirliğini artırmak için verilen çaba olsa da; günümüzde ergonomi çalışanın-kişinin verimliliğinin artırılabilmesi, iş güvenliğinin sağlanması, sağlığının korunarak yaşam kalitesinin artırılması için, iş-ev ortamında kullanılan her çeşit araç gerecin kişinin rahat edeceği şekilde düzenlenmesi ve ayarlanması için yapılan çalışmaların bütünüdür.
Çoğunuzun hayalinde bir iş yeri modeli vardır elbet. Çalıştığı araç-gereçlerin, oturduğu koltuğun, günün en az sekiz saatini geçirdiği masanın, bilgisayarının, kaleminin ve daha ekleyebileceğimiz bir çok eşyanın kendi konforuna-sağlığına uygun olmasını kim istemez ki? Her şeyden önce ergonomi iş yerindeki kalite ve verimin artırılması için iyileştirilmesi gereken en önemli unsurlardan biridir. Mutlu, rahat, kas ve iskelet sistemi sağlıklı olan çalışanlar iş yerindeki kaliteyi, karı, iş memnuniyetini ve gülen yüzleri artırır. İş gücü kaybını ise azaltır. Bu şartlarda çalışan ve kar oranı artan bir işletme diğer işletmelerle rekabet etmeye başlar.
“Ergonomi değişen-gelişen dünya ve teknolojinin bir sonucu mudur diye düşünürsek, insanlığın oluşumundan bu yana insanlar ergonomiye ihtiyaç duymuşlardır. Günümüzden 103 yıl öncesinde ise bu konuda bilimsel anlamda ilk çalışmayı, F.W.Taylor yapmıştır. Hareket konusundaki ilk incelemeler ise hem mühendis hem de psikolog olan Gilberth’ler tarafından yapılmıştır. Ülkemizde ilk kez 1971 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi, Endüstri Mühendisliği bölümünde ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Çünkü bu mühendislik alanı üretilen ürünlerle, insanlığa nasıl daha ergonomik bir yaşam sunacakları hakkında bilgileri ele almaktadırlar.
ILO’nun 155 sayılı sözleşmesinde yer alan 5’inci maddesinde: “İşin maddi unsurları ile işi yapan veya nezaret eden kişiler arasındaki ilişkiler ve makine, teçhizat, çalışma süresi, işin düzenlenmesi ve iş usullerinin işçilerin fiziksel ve zihinsel kapasitelerine uyarlanması hususlarını dikkate alacaktır.” maddesi bulunmaktadır. Ancak çoğu iş yerinin bu önemli noktalara dikkat ettiğini söyleyemeyiz. Ülkemizde iş kazaları her gün biraz daha artmaktadır. Türkiye’de ise iş kazası nedeni ile 2017 yılında en az 806 işçi hayatını kaybetmiştir.
İş Sağlığı ve Güvenliği İçin Dikkate Alınması Gereken Ergonomik Şartlar Nelerdir?
– Çalışırken duruş şekli-iş pozisyonu, duruşun uygun olması,
– Malzeme-araçların kişinini kullanabileceği boyutta olması,
– Araçların yada malzemelerin boyutlarının uygunluğu,
– Antropometrik veriler,
Antropometri Nedir?
Her türlü araç ve gerecin, bu araçları kullanacak insanların yaşlarının, cinsiyetlerinin, vücut ve çevresel ölçülerinin değerlendirilerek tasarım yapmak için yararlanılan bilim dalına denir.
– Çalışma alanı ölçülerinin uygun olması
– Fiziki çevre şartlarının uygun olması
– Ortam ısısının yeterli olması
– Gürültünün etkilerinin azaltılması-yalıtım
– Aydınlatmanın doğru açı ile ve yeteri kadar yapılıyor olması
İş Yerlerinde Ergonomik Koşullara Nasıl Ulaşabiliriz?
– Kaç kişi çalışıyorsunuz? Kişi sayısı arttıkça havasızlık, kötü kokular artacağından temizlik ve çevre düzenine çok dikkat edilmelidir.
– Çalışanların kimi uzun boylu kimi kısa, kimi kilolu kimi zayıf.. Yine de eşyalar, kullanılan aletler, çalışanların vücut ölçüleri ve o aletlere erişme durumları dikkate alınarak yerleştirilmelidir.
– Sürekli kullanılması gereken tablo ve grafikler çalışanların okuyabileceği mesafede olmalıdır.
– Ortam sık sık havalandırılmalı, ortam ferah bir hale getirilmelidir.
– Tavan aydınlatmaları ile çalışma yüzeyi arasında en az 45 derece olmalıdır. Alçakta duran aydınlatmalar kullanılmamalıdır Bu durum yansımayı ve görmede problemleri artırır. Mat renkli eşyalar yansıma yapmadığı için bu renkte eşyalar seçilmelidir. Çevrede fazla cam yüzeyin olmaması da ışığın yansımasını engellemek açısından önem taşımaktadır.
– İş yerinde çalışanların kişiliğine hitap eden fotoğraf, çiçek, güzel tabloların kullanılması çalışanların psikolojisini olumlu yönde etkilemektedir.
– Ofis çalışmaları dikkatli yapılması gereken işlerden oluştuğu için, gürültü azamiye indirilmeli, çok ses çıkaran aletler mümkünse ortamdan uzaklaştırılmalı ya da izole edilmelidir.
– Çalışma ortamında sıcaklık ortalama 20-22 derece olmalıdır. Soğuk hastalık riskini artırıp çalışma isteğini azaltacak, sıcak ise uyku getireceğinden verim azalacaktır.
“Çok güzel söylüyorsunuz da…”, “Nerdee….” gibi yorumları duyar gibiyim. Tabi ki ergonomik bir ortamda çalışmanız için en başta yöneticinizin bu konulara duyarlı, ergonomi konusunda bilinçli bir işyeri sahibinizin olması, diğer çalışan arkadaşlarınızın desteği, planlı bir uygulama ve maddi kaynak gerekmektedir. Maddi kaynakların yeterli olmadığı size bahane ediliyorsa bile, unutmayın ki sizler etrafınızdaki küçük değişikliklerle ergonomiyi yakalayabilirsiniz.
Yazar:Eda Şahan