Hicri takvime göre 1071 yılında Erzurum’da doğan Erzurumlu İbrahim Hakkı, Şeyh Osman Efendi’nin oğludur. Babasının çok iyi bir mutasavvıf olduğu bilinmektedir. Oğlunun da kendi yolunda gitmesini istediğinden İbrahim Hakkı 9 yaşındayken onu Siirt’te bir medreseye Kadir-i Şeyh-i İsmail Fakirullah’ın yanında eğitim almaya göndermiştir.
Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Hayatı
İbrahim Hakkı, medrese çok iyi bir tasavvuf eğitimi almıştır. 3 kez hacca gitmiş ve Arabistan ve Mısır başta olmak üzere birçok yeri gezmiştir. Küçük yaşlarda iken annesini ve babasını kaybetmiştir ve ardından da amcasının yanına yerleşmiştir fakat bu süre içerisinde eğitimine ara vermemiş, aldığı tasavvuf eğitimini ilerleterek sürdürmüştür. Hatta 1747 yılında İstanbul’a gelip Osmanlı Padişahı 1.Mahmut ile görüşmüş ve ondan saray kütüphanesini kullanabilmek için izin almıştır. 25 yıl sonra doğduğu yer olan Erzurum’a geri dönmüştür. İbrahim Hakkı, insanlara önce çevrelerindeki hayatı, sonra da Allah’ı tanımaları gerektiğini öğütlemiştir. Ona göre Tanrı önce kendi ruhundan bir cevher var etmiş ve bu cevherden de kâinatı yaratmıştır. Ona göre evrendeki tüm varlıklar yuvarlak şekildedir. Milattan sonra 1780 yılında vefat etmiştir. Hala kendisinin doğum yıldönümleri kutlanmaktadır.
Edebi Kişiliği
İbrahim Hakkı döneminin en bilgili edebiyatçılarından biridir. Marifetname adlı eserinde astronomi, jeoloji, fizyoloji, psikoloji alanında sahip olduğu bilgileri toplamıştır. Şiirlerini ilahiname adlı eserinde bir araya getirmiştir. Şimdilerde oldukça meşhur olan ”Mevla görelim neyler, neylerse güzel eyler.” sözünü söyleyen kişi olarak bilinmektedir. Arapça ve Farsça dilini iyi bilirdi. Tasavvuf konuları ve bilim konuları ile oldukça kapsamlı çalışmalar yapmıştır. Kitapları ansiklopedi değeri taşımaktadır. Marifetname’yi oldukça yalın bir dille yazmıştır. Kendisinin dile getirdiğine göre Marifetname adlı eseri, 400 kitaptan feyz alınarak yazılmıştır. Bu kitabın bir özelliği de Dünya’mızın içinde yer aldığı Güneş sisteminin ilk defa bir âlim tarafından dile getirilmesidir. Bu eserde Dünya’nın yuvarlak bir şekilde gösterildiği haritayı yayınlamıştır. Bilinen ve yazılı halde bulunan 15 eseri bulunmaktadır. Eserlerini genellikle manzum ve düz yazı şeklinde yazmıştır.
Eserleri
İlahiname
Marifetname
İrfaniye
İhsaniye
Mecmuatil Meani
İbrahim Hakkı Divanı
Yazar:Ensar Türkoğlu