Explorer 1 uydusu, A.B.D. tarafından uzaya başarılı şekilde gönderilen ilk uydudur. Explorer 1 uydusu, 31 Ocak 1958’de fırlatılmıştır. Sovyetler Birliği’nin 1957 yılında Sputnik 1 ve Sputnik 2 adlı uyduları başarılı şekilde uzaya göndermesinin ardından, A.B.D.’leri buna cevap olarak Explorer 1 projesini başlatmıştır. Explorer 1’in başarılı şekilde fırlatılmasıyla birlikte soğuk savaş dönemi uzay yarışının başladığı söylenilebilir.
A.B.D.’nin uzaya uydu gönderme projeleri 1954 yılında A.B.D. silahlı kuvvetlerinin ortaya attığı “Orbiter Projesi” ile başlamıştır. Projede başlangıçta A.B.D. ordusu tarafından kullanılan Redstone isimli balistik füze kullanılarak uydunun uzaya gönderilmesi planlanmıştır. Ancak bu fikir A.B.D. başkanı Eisenhower tarafından bilimsel bir projede askeri teknoloji kullanılmasının yanlış yorumlanabileceği düşüncesiyle kabul görmemiştir. Fırlatma için sivil bir geliştirme yapılması kararı alınmıştır. Ancak 1957 yılına gelindiğinde, Sovyetler Birliği’nin Sputnik 1 uydusunu başarılı şekilde uzaya göndermesinin ardından “Orbiter Projesi” tekrar canlandırılmıştır. Uzay yarışında daha fazla geriye düşmemek isteyen A.B.D., ordu bünyesinde bulunan balistik füze ajansına askeri amaçlı üretilmiş olan Jüpiter roketinin uzaya bir uydu taşıyacak şekilde güncellenmesi görevini vermiştir. Çalışmalar adeta rekor denilebilecek bir sürede toplam 84 günde tamamlanmış ve Explorer 1 uydusu 31 Ocak 1958’de fırlatılmıştır.
Explorer 1 uydusu, Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü tarafından geliştirilmiştir. Uydunun toplam ağırlığı 13,3 kg’dir. Bu noktada uydu, Sovyetler Birliği’nin 83 kg ağırlığında olan Sputnik 1 uydusuna göre oldukça küçüktür. Explorer 1 uydusunda topladığı verileri dünyaya iletebilmek için iki adet anten bulunmaktadır. Uydunun ağırlığının %40’ını uyduya görevi esnasında elektrik enerjisi sağlamak amacıyla kullanılan piller oluşturmaktadır.
Explorer 1 uydusunun üzerinde bulunan bilimsel amaçlı cihazlar Dr. James Van Allen önderliğindeki bir ekip tarafından tasarlanmıştır. Uydunun üzerinde toplam 5 adet ısı sensörü, uzayda bulunan radyoaktif ışınları ölçmek üzere tasarlanmış bir Geiger-Müller sayası ile akustik detektörler mevcuttu. Uydu dünyanın yörüngesinde görev yaptığı esnada, dünya yörüngesinin belirli bölgelerinde radyasyonun sıfırlandığını tespit etmiştir. Bu, o zamana kadar varlığı bilinmeyen ve diğer gökcisimlerinden yayılan zararlı ışınlara karşı adeta bir kalkan görevi gören Van Allen kuşaklarının keşfine yol açmıştır. Kuşaklara Explorer 1 uydusunun bilimsel cihazlarını tasarlayan ekibin başındaki Dr. Van Allen’ın adı verilmiştir.
Explorer 1 uydusu toplam 111 gün dünyanın yörüngesinde görev icra etmiştir. Uydu ile son temas 23 Mayıs 1958 tarihinde kurulmuştur. Uydu 31 Mart 1970 tarihinde dünyanın atmosferine girmiş ve yanarak imha olmuştur. Explorer 1, soğuk savaş dönemi uzay yarışında A.B.D.’nin ilk başarısı olma özelliğine sahiptir. Soğuk savaş dönemi boyunca A.B.D. ve Sovyetler Birliği yaptıkları hamlelerle insanlığın uzay macerasında önemli kademeler kaydetmesini sağlamışlardır. Explorer 1 uydusu sayesinde Van Allen Kuşakları da keşfedilmiştir. Uydunun bu anlamda bilime de ciddi bir katkısı olmuştur.
Kaynakça:
https://www.space.com/39563-explorer-1-satellite-how-it-worked-infographic.html
https://www.nasa.gov/mission_pages/explorer/explorer-overview.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Explorer_1
Yazar: Mehmet Umut Pişken