Ekonomik sistemde bir kısım kişi ve kurumun paraya ihtiyacı olurken, bir kısım kişi ve kurumun da gelirlerini yatırıma dönüştürme ihtiyaçları olur. Dolayısıyla fona ihtiyacı olanlarla fon arz edenlerin bu ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için bir araya gelmeleri gerekir. İşte fon arz edenlerle fon talep edenlerin bir araya geldiği ve karşılıklı değişimin yapıldığı bu yere “Finansal Piyasa” denir.
Finansal Piyasa Türleri
1) Fon Arz ve Talep Süresine Göre
* Para Piyasası: Kısa vadeli fon ihtiyacı olan ekonomik birimlerle, fon fazlası olan ekonomik birimlerin karşılaştıkları piyasalardır. Finansal risk düşük, likiditesi yüksektir.
* Sermaye Piyasası: Orta ve uzun vadeli fon arz ve talep edenlerin karşılaştığı piyasalardır. Bu işlem menkul kıymet adı verilen mali araçlar yoluyla yapılır.
2) Piyasaların Örgütlenme Durumuna Göre
* Organize (Örgütlenmiş) Piyasalar: İşlemlerin belirli kurallara göre yapıldığı piyasalardır. Bu piyasaların binaları, kuralları, üyeleri, hiyerarşisi olur. Bilgiler kolay ve güvenilir bir şekilde elde edilir. Bankalar örnek verilebilir.
* Organize Olmamış (Örgütlenmemiş) Piyasalar: Tezgah üstü piyasalar olarak da bilinen bu piyasa türünde belirli kurallar ve fiziki bir yer bulunmamaktadır. Fiyatlar pazarlık yoluyla belirlenir. Tefeciler örnek verilebilir.
3) Finansal Varlığın İhraç Durumuna Göre
* Birincil Piyasalar: Tasarruf sahiplerinin tahvil ve hisse senedi gibi menkul kıymetleri doğrudan doğruya ihraç eden kuruluşlardan ya da bunlara ihraçta aracılık eden kurumlardan alabildikleri piyasalardır.
* İkincil Piyasalar: Daha önce birincil piyasalarda satılmış, yatırımcıların portföylerinde bulunan finansal varlıkların alınıp satıldığı piyasalardır.
4) Ödemelerin Peşin ya da Vadeli Yapılmasına Göre
* Spot (Nakit) Piyasalar: İşlemler peşin yapılır. Fiziki varlık teslimi en geç iki gün içinde yapılmalıdır.
* Vadeli (Türev) Piyasalar: Belirli bir sözleşme imzalanmasına göre fiziki teslim ve ödemeleri ilerde kararlaşatılırılan belli bir tarihte yapılır.
5) Piyasada İşlem Gören Finansal Varlıkların Türüne Göre
* Hisse senedi piyasaları
* Devlet tahvilleri piyasaları
* Özel sektör tahvilleri piyasaları
* Türev finansal varlık piyasaları
Yazar:Gülnisa Gülseven