Folat olarak da bilinen folik asit B vitamini ailesinin bir üyesidir. (Vitamin B9) Çok çeşitli alanlarda sağlık açısından faydalı olduğu hem geleneksel hem de modern tıp tarafından kabul edilmekte ve bu nedenle özellikle bayanların hamilelik döneminde olmak üzere birçok alanda destekleyici olarak kullanılmaktadır.
Genellikle brokoli, mısır, portakal, hububat, et ve yeşil yapraklı sebzelerde bulunan folik asit DNA sentezi ve hücre bölünmesi süreçlerinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Belirgin folat eksikliği de makrositik anemiye yol açmaktadır.
Folik asit nöral tüp kusurlarını önleme konusunda ün kazanmıştır. Hamilelik öncesi dönemde günde 400 mikrogram veya daha fazla folik asit alan bayanların nöral tüp bozukluğu ile doğum yapma riskini azalttığını belirten sayısız makale bulunmaktadır. Bu nedenle bayanların doğum yapma çağına geldiklerinde folik asit almaları şiddetle önerilmektedir. Hamilelik sürecinde folik asit alınması da kötü bir fikir olmamakla birlikte, önceki dönemlerde alınması ile karşılaştırıldığında gösterdiği etki çok efektif değildir. Özellikle daha önce nöral tüp bozukluğu rahatsızlığı olan çocuk doğuran annelerin günde en az 4 miligram folik asit alması önerilmektedir. Nöral tüp bozukluğu ile doğan çocuk oranının yüksek olduğu Kanada ve Amerika bunu engellemek için 1990’lı yıllardan itibaren beyaz una folik asit eklenmesini zorunlu kılmıştır. Bu strateji doğruluğunu ileriki yıllarda bu rahatsızlık ile doğan çocuk oranındaki azalma ile kanıtlamıştır.
Vücuttaki folik asidi, içlerinde metotreksat, fenitoin ve trimetoprimin de bulunduğu bazı ajanlar tarafından etkisinin azaldığı bilinmektedir. Bunların dışında doğum kontrol hapları, sigara ve alkol de folik asidin etkisini azaltmaktadır. Bu nedenle doğum yapmayı düşünüp bu maddeleri kullanan bayanların günlük folik asit miktarını 400 mikrogramdan daha fazla alması önerilmektedir.
Folik asidin yararlı olduğu bilinen bir vücut bileşeni de beyindir. Düşük derişimdeki folik asidin yüksek derişimdeki homosisteini (bir tür aminoasit) bağladığı bilinmektedir. Yüksek miktarlarda bulunan homosistein kan damarı rahatsızlıklarında, rahim ağzı kanserinde ve ben dejenerasyonunda rol almaktadır. Folik asit, Prozac isimli antidepresan ilacının etkisini arttırdığı ve majör depresyon ve şizofreni vakalarının iyileşmesinde yardımcı rol aldığı düşünülmektedir. Otisizm konusundaki bir çok araştırma, problemin oksidatif stresin metilasyon yoluna zarar verdiği ve folik asidin burada detoksifikasyonda (zehirsizleştirme) yol aldığını göstermektedir.
Tabi tüm bu yararlı yanlarının dışında folik asidin neden olduğu düşünülen ciddi rahatsızlıklar da bulunmaktadır. Folik asidin kanserle ilişkisi olabileceği 1940’lı yıllardan beri düşünülmekte ve hatta bir kemoterapi ilacı olan metotreksat folik asit metabolizmasını engelleyen bir antifolat ajanıdır. Aşırı tüketilen folik asidin neden olabileceği potansiyel riskler üzerine yapılan çalışmalar son dönemde artmaktadır. Bu araştırmalardan biri folik asit ile kolon tümörü arasındaki bağlantının irdelendiği çalışmadır.
Çalışmada katılımcılar altı yıldan fazla günde 1 mg folik asit ve placebo kullananlar olarak randomize edilmiştir. Çalışma öncesinde folik asidin koruyucu etkisi olduğu fikri, sonuçların elde edilmesi ile tamamen değişmiştir. Folik asidin tümör oluşumuna koruyucu bir etki etmemesi ile birlikte, başta prostat kanseri olmakla birlikte, farklı kanser vakalarında belirgin bir artış gözlenmiştir.
Bunun dışında 2009 yılında Norveç’te yaklaşık 7000 kişi üzerinde yapılan bir çalışmada, katılımcılara folik asit, vitamin B12, diğer vitaminler ve placebo verilmiştir. Çalışmanın sonucuna göre vitaminler kanser ve akciğer kanseri gibi ölümcül bazı diğer hastalık riskini arttırıcı etki yaptığı görülmüştür. Bunun yanında folik asidin kalp rahatsızlıklarına karşı koruyucu hiçbir etki göstermediği anlaşılmıştır.
Son olarak, her ne kadar özellikle kusurlu doğumları engelleme etkisi kesin olarak kanıtlanmış olsa da, zararlı etkilerinin tam olarak kanıtlanmadığını, ancak alınan kötü sinyaller nedeni ile bu konuda araştırmaların hızlandığını belirtmek faydalı olacaktır.
Kaynakça:
http://www.pamelaegan.com/articles/folic-acid-benefits/
http://www.sciencebasedmedicine.org/index.php/the-benefits-and-risks-of-folic-acid-supplementation/
http://health.howstuffworks.com/wellness/food-nutrition/vitamin-supplements/folic-acid-benefits.htm
Yazar:Nihat Keleş