Birçok kadın, özellikle de ilk kez anne olacak kadınlar, gıdaya ilişkin çevrelerinden birçok konuyla ilgili çelişkili tavsiyeler almaktadırlar; bunlar arasında yemek yemek için güvenli olan ve olmayan şeyler de vardır. Hamile kadınların bebeklerinin sağlığını korumak için sağlıklı bir beslenme programı oluşturmaları çok önemlidir. Gıdalarda bulaşma riskleri şunlarda yer alır; Az pişmiş etlerde, temizlenmemiş sebzelerde, hazır gıdalarda ve pastörize edilmemiş sütlerde, bazı balık türlerinde bulunan ağır bir metal olan cıvada. Bu toksinler ciddi hastalıklara neden olabilir ve bebeğin gelişimini etkileyebilir. Hamileyken belirli gıdalar ve içeceklerin tüketilmesinden kaçınılması veya sınırlandırılması gerekmektedir. Beslenme programını doktorla paylaşmak ve bilgi almak hem anne adayının hem de bebeğin sağlıklı gelişimi adına bir gerekliliktir. Hem bu yönde bilinçli ve bilgili hareket etmek hamilelik sürecindeki endişeleri de azaltmaya yardımcı olacaktır.
Toksoplazmoz ve bunun önlenmesi
Toksoplazmoza (Parazit/enfeksiyon) yakalanmamak hamileler için çok önemlidir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’ne göre, Amerika Birleşik Devletleri’nde 60 milyondan fazla kişi toksoplazmoza sahiptir. Parazit şunlarda bulunmaktadır; Meyve ve sebzeler, çiğ et, az pişmiş et, kedi dışkıları gibi.
Toksoplazmozun belirtileri
Çoğu insanın semptomu yoktur, ancak olanlarda grip hastalığının semptomları benzerlik göstermektedir. Örneğin: Şişmiş lenf düğümleri, kas ağrıları, ateş, baş ağrısı, halsizlik, kızarıklık. Şiddetli toksoplazmoz beyni ve gözleri etkileyebilir ve görme bulanıklığına neden olabilir. Toksoplazmoz, erken doğuma neden olabilmektedir. Ayrıca bebeklerde şunlara neden olabilir: Körlük, sağırlık, zihinsel engeller, gelişimsel engeller, düşük doğum ağırlığı, eksik doku ve organ. Gebelikte erkenden toksoplazmoz gözlemlenirse, gelişmekte olan bebeğin etkileri artar. Toksoplazmoz ile doğan çocuklar başlangıçta semptom göstermeyebilir ve daha sonra bu semptomlar yaşamlarında ortaya çıkabilmektedir.
Önleme tedbirleri
Toksoplazmoz riskini en aza indirmek için şu öneriler takip edilebilir; Yemekten önce tüm meyveleri ve sebzeleri bol su ike yıkamak, (çünkü parazit genellikle topraktadır.) tüm kesme tahtalarını ve bıçaklarını kullandıktan sonra sıcak su ve sabunla yıkamak, tüm etleri temizlemek, temizlenmemiş sebze, kedi kumu, toprak, kum veya çiğ ete dokunduktan sonra elleri bol su ve el sabunuyla yıkamak, tüm etleri iyice pişirmek, depolamada ve hazırlık aşamasında etleri diğer gıdalardan ayırmak, bir kediye sahipseniz hamileliğiniz sırasında kedi tuvalet kutusunu başkasının istemek, bahçede veya arazide toprakla uğraşırken eldiven giymek. Kedilerden toksoplazmoz almak nadir bir olaydır. Parazite yakalanan insanların çoğu az pişirilmiş et ve yıkanmamış sebzelerden parazite yakalanmaktadırlar. Hamilelik sırasında toksoplazmoz tedavisinde ilaçlar kullanılmaktadır.
Listeriya, monocytogenes isimli bakterinin sebep olduğu enfeksiyondur. Monocytogenes, bakteri listeriya neden olur. Kirli su ve topraklarda bulunmaktadır. Pişirme işlemi genellikle bakteri öldürür. Bununla birlikte, bazı paketlenmiş ve hazır gıdalarda mevcut olabilir. Şunlarda bulunabilir: İşlenmiş veya hazırlanmış öğün yemeklerinde, et ezmelerinde, soğuk paketlenmiş deniz ürünlerinde, yumuşak peynirlerde, pastörize edilmemiş süt ürünlerinde, pişmemiş etlerde, kirlenmiş topraklarda yetiştirilen sebzelerde ve meyvelerde.
Listeriyo Semptomları
Listeriyozun belirtileri şunlardır; ateş, yorgunluk, vücut ağrıları, halsizlik, ishal, kusma.
Bu bakteriler plasentadan kolayca geçebilir. Daha sonra hamilelerde şunlara neden olabilirler; düşük yapma, ölü doğum, erken doğum, yenidoğanda ölümcül enfeksiyon. Dünya Sağlık Örgütü’nün araştırmasına göre gebe kadınlarda Listeria enfeksiyonlarının %22’si doğmamış çocuğun ölü doğumuna veya erken doğumuna yol açmaktadır.
Önleme tedbirleri
Listeriyoz riskini azaltmak için şunlar takip edilebilir;
Hamiliyseniz veya hamile kalmaya çalışıyorsanız, bakteri taşıyabilen gıdalardan kaçınmalısınız. Et yenmesi duymunda etin buharının üstünde olmasına ve pişmiş olmasına dikkat edilmelidir. Yumuşak peynirlerin pastörize sütten yapılmış olduğundan emin olunmalıdır. Bütün meyveleri ve sebzeleri yıkamak gerekmektedir.
Doktorlar listeriyozu antibiyotiklerle tedavi edebilir. Listeriyoz belirtileri varsa öncelikle ilk olarak doktora başvurulması gerektiği unutulmamalıdır.
Cıva etkisini önlemek için neler yapılmalıdır?
Çoğu balık, az miktarda cıva içerir. Daha büyük ve buzdolabında bekletilmiş balıklarda birikme eğilimi daha fazladır. Hamilelik ve emzirme döneminde cıva oranı yüksek balık yemekten kaçınılmalıdır. Çünkü civa bebeklerin sinir sistemine zarar vermektedir.
Cıva yüksek olma eğilimi gösteren balıklar şunlardır: kılıçbalığı, Köpekbalığı (çorba yapılır), uskumru, somon, ton balığı. Çoğu sık yenen balık cıva bakımından düşük kabul edilir ve hamileyken bu balıklar beslenmenize mükemmel bir katkı sağlamaktadır. Kalp sağlığına katkıda bulunan ve bebeğin beyin gelişimine iyi gelen omega 3 yağ asitleri içerirler. Balık sevilmemesi durumunda, omega 3 takviyeleri alıp alınmaması konusunda doktora danışılmalıdır.
Hamile adayları her hafta beslenme programlarına balık eklemeli ve bunu 340 gram olarak tüketmelilerdir. (karides, yengeç, deniz tarağı, ton balığı konservesi, kedi balığı, morina, hamsi, sardalye, istavrit, tekir, çinekop) Balığı taze ve sıcak olarak hemen tüketmek gerekmektedir. Herhangi bir şekilde korunmuş, füme veya çiğ balık yemekten kaçınılmalıdır. Balık aksi takdirde zehirlenmeye yol açacaktır.
Diğer gıda güvenliği tavsiyeleri
Alkolden kaçınılmalıdır. Hamilelik sırasında ve emzirirken alkolden uzak durulmalıdır. Alkolün olumsuz etkileri vardır ve gebelik sırasında alkol almak hem anne adayı hemde bebeği için güvenli değildir. Alkolün şu riskleri önemli ölçüde artırdığı gösterilmiştir: fetal alkol sendromu, gelişimsel bozukluklar, düşükler.
Hamileyken alınan alkol, anne sütüne geçmektedir. Artık emzirmeyi bırakana kadar alkolden kaçınılmalıdır.
Çiğ ve az pişmiş gıdalardan kaçının
Herhangi bir çiğ veya az pişmiş gıdada bakteri olabilir. Bu nedenle, yediğiniz tüm yiyeceklerin iyice pişirildiğinden emin olmalısınız. Özellikle, bazı yiyeceklerin Salmonella taşıdığı bilinmektedir. Örneğin: Tavuk, kabuklu deniz hayvanları, yumurtalar. Hamileler yumurtaları aldıktan sonra ellerini de yıkamalıdır çünkü Salmonella kabuklarda yaygın olarak bulunur. Pişirmeden önce yumurtaları iyice yıkamak gerekmektedir.
Kafein alımının sınırlandırılması
Hamileyken orta miktarda kafein almak güvenlidir. Bununla birlikte, kafein uyarıcıdır ve hem anne adayını hem bebeğin gelişen kalp atış hızını ve kan basıncını artırabilir. Hamile kadınlar günde 200 miligramdan fazla kafein tüketmelidirker. Kafein şu gıdalarda bulunur: Kahve, bazı çaylar, bazı gazlı içecekler, çikolata.
Bal hamile ve emziren kadınlar için zararlı olabilen botulizme veya diğer toksinlere neden olan bakteri içerebilir. Bu toksinler aynı zamanda gelişmekte olan bebeğe ve bebeğin 1 yaşından küçüklerine potansiyel olarak zarar verebilir. Hamileyken bal yemeyi bırakmalı ve ayrıca 1 yaşın altındaki çocuklara bal vermemek gerekmektedir.
Güvenli gıda işleme prensibi, anne adayının ve gelişmekte olan bebeğin riskini azaltabilir. Genel olarak, aşağıdakileri yaparak güvenli gıda işleme prensibi uygulanabilir;
Etlerin iyice pişirilmesi, meyve ve sebzelerin bol suyla yıkanması, belirtilen gıdaların ele alındıktan sonra ellerin yıkanması.
Bu yöntemler potansiyel olarak zararlı bakterileri ortadan kaldırabilir ve enfeksiyonu önlemeye yardımcı olabilir. Yiyeceklerinizde bulunan toksinlerden kaynaklanabilecek semptomlarınız varsa hemen doktora danışılmalıdır.
Yazar: Osman Uçar