Hayat dengesi, psikologların ve yönetim bilimcilerinin ilgilendiği konu olmaktan çıkmış, son zamanlarda kurumlarda bu alana ilgi göstermeye başlamışlardır. İş ve aile dengesini kurmak konusunda yaşanılan sıkıntıların iş performansını düşürmesi, kurumdan ayrılmayı ya da iş değiştirme niyetini arttırmakta, çalışan motivasyonu oldukça azaltmaktadır. Bu konu o kadar ciddidir ki Amerika’da kurumlar bazı “iş ve hayat dengesi” günleri düzenlemekte, seminerler ve eğitimler vererek çalışanları bu konuda bilinçlendirmeye çalışmaktadırlar.
Kuşkusuz bireyin iş ve aile hayatlarında üstlendiği çok farklı roller bulunmaktadır: Çalışan, müdür, sosyal sorumluluk projelerinde gönüllü, eş, ebeveyn, akraba, evlat, komşu ve arkadaş bunlardan ilk akla gelenlerdir. Bazen bir alandaki rollerin yerine getirilmesi için harcanan zaman ve enerji diğer alanlardaki rolü gerçekleştirilmesine engel olabilmektedir. O nedenle iş-aile çatışması, temelde rol çatışması olarak da tanımlanmaktadır. İşte harcanan zaman, enerji ve yaşanılan sıkıntılar, stres, ailedeki rollerin tam manasıyla yerine getirilmesine engel olabilmektedir. İş ve aile hayatındaki dengeleri kurmaya çalışırken, kişi kendine zaman ayıramamaktan şikayet edebilmektedir.
İlgili alan yazınına göre iş- aile çatışması üç ayrı araştırma yaklaşımıyla ele alınmıştır. Birinci gruptaki çalışmalar zaman temellidir (Dikmen, 1995;115-140). İşte harcanan zamanın evdeki rollerin yerine getirilmesinin zor olması ya da ailede harcanılan zaman nedeniyle işteki rollerin tam olarak yerine getirilmemesi sorunsalına odaklanmaktadır. İkinci, gruptaki çalışmalar stres temellidir. İşte yaşanan stresten kaynaklı ailedeki rollerin aksatılması (mesela, anlayışlı bir eş ya da ilgili bir baba olunamaması) ya da bunun tam tersi incelenmektedir. Üçüncü ise, davranış temelli çatışmalara odaklı çalışmaları kapsamaktadır. İş hayatındaki alışılmış ve yararlı olan davranışların aile hayatındaki aile hayatında olumsuz etkiler yaratmasıdır. Mesela, öğretmenler evde de öğretmen gibi davranmayı sürdürebilirler ki bu durum aile üyelerinin olumsuz tepkiler vermelerine neden olabilir. Unutmamak gerekir ki hayat dengesi, kişinin sadece iş ve aile yaşamlarını dengede tutabilmesi değildir, aynı zamanda kişinin kendine zaman ve enerji ayırabilmesidir.
Kaynakça:
Dikmen A.A.(1995). İş Doyumu ve Yaşam Doyumu İlişkisi, Ankara Üniversitesi SBF. Dergisi, 50(3-4), s. 115-140.
Yazar:Yeliz Başara