İdrar yollarında yanma veya ağrılı idrar yapmaya dizüri ismi verilir. İdrar torbası ve idrar yolları iltihabının belirtisidir. Özellikle cinsel hayatın daha aktif olduğu genç kadınlarda daha sıktır. Ateş ve yan ağrısı varsa üst idrar yolu iltihabıdır. Akıntı ve kaşıntı varsa vajina iltihabı (vajinit) düşünülür. Erkeklerde mesane ve idrar yolu iltihabının yanında prostat bezi büyümesi de rol oynar. İdrar yollarında yakınma menopoz dönemindeki kadınlarda da sık görülür.
Kadınlarda sık görülmesinin nedeni idrar yolunun kısalığı ve anatomik özelliklerdir. Üreme organında bulunan mikroorganizmaların mesaneye ulaşması daha kolay olmaktadır.
İdrar torbası iltihabına en sık sebep olan mikroorganizma Eschericia coli isimli bakteridir. Bu, kalın bağırsakta bulunan bir bakteridir. Cinsel ilişki ile idrar yolu ağzına taşınarak mesaneye ulaşabilir. Diğer mikroorganizmalarla da iltihap gelişebilir. Mesaneye ulaşan bakteri sayısı fazla olduğu zaman enfeksiyona neden olur.
Böbrekte iltihap, apse varlığında mikroorganizmalar mesaneye ulaşıp sistite neden olabilir. Genel iltihabi durumlarda kan yolu ve böbrek yolu ile mesaneye bulaşabilir.
Şeker hastalarında, idrar yolu taşlarında, idrar miktarının azaldığı böbrek yetmezliklerinde, menapozda, genel vücut direncinin düşmesinde, idrarın tutulmasında, genital bölge hijyenin yeterli olmamasında, idrar sondası olmasında, tümör gibi tıkayıcı kitle varlığında, genital bölge temizliğinin hatalı yapılmasında daha sık karşımıza çıkmaktadır.
BULGU, BELİRTİ VE YAKINMALAR
İdrar yaparken yanma veya ağrı şikayeti olur. İdrar başında, ortasında veya sonunda ağrı olabilir. Basit bir idrar tetkiki ile tanı konur. Bol iltihap hücresi, kan hücresi ve mikroorganizma ile iltihap varlığını işaret eden nitrit olumlu bulunur. Sık tekrarlayan idrar yanmasında etken mikroorganizmayı saptamak için idrar kültürü yapılır. Gerekirse idrar yollarını görüntülemek için ürografi yapılabilir.
TIBBİ TEDAVİ
Verilecek ilaç tedavisi ile kısa sürede iyileşme olur. Tedavi ile iltihabın böbreğe ilerlemesi önlenir. Trimetoprim-sülfametoksazol, amoksisilin-klavunat, ciprofloksasin, sefaklor gibi antibiyotikler verilir. Tek doz fosfosimin kullanımı da mevcuttur. İdrar kültürü yapıldıysa kültür sonucuna göre antibiyotiğe başlanır.
DİYET DEĞİŞİKLİKLERİ
Yeterli su içilmediği zaman idrar daha konsantre olur, koyu ve kokuludur. Konsantre idrar ağrılı idrar nedeni olabilir. Günde 8-10 bardak su tüketilmeli, terleme olduğu zaman ek su tüketilmelidir. Bol su içilmesi idrar yollarında mekanik etki ile mikropların tutunma ve böbreklere ilerleme riskini azaltır.
Alkol ve kafeinli içecekler idrar söktürücü etkileriyle mesaneyi tahriş edebilir. Kafein, mesaneyi tahriş etmesinin yanı sıra mesane spazmlarına neden olabilir. Alkol ve kafeinli içecekler tüketilmemelidir.
Limon, limonata, greyfurt ve portakal gibi asidik besinler mesaneyi tahriş edip idrar yakınmalarına neden olabilir. Domates de asidik olup idrar yakınmalarına neden olabilir.
Nedeni saptanamayan idrar yolu yakınmaları olanlarda süt ürünleri, beyaz un ve mısır gibi olası alerjen gıdalar diyet listesinden çıkarılır. Karbonatlı içecekler, mısır şurubu içeren gıdalar, yapay tatlandırıcılar, çikolata, kahve ve çay gibi mesaneyi tahriş edici gıdalar tüketilmemelidir.
Kızılcık suyu idrar yolları yakınmalarında yararlı olup günde 100-150 mililitre içilebilir. Özellikle kadınlarda daha yararlıdır. Bazı kişilerde mide yakınmaları ve ishale neden olabilir. Warfarin gibi kan sulandırıcı alanlarda kanama riskini artırabileceği için kızılcık suyu içilmemelidir.
YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİKLERİ
Genital bölge hijyenine dikkat edilmelidir.
Günlük olarak iç çamaşırı değiştirilmelidir. Aşırı terleme olduğu zaman iç çamaşırı gün içinde değiştirilmelidir.
İdrar geldiği zaman yapılmalıdır, idrar tutulmamalıdır. İdrar yaptıktan sonra, tekrar idrar yapıyor gibi tekrar yapılmalıdır. Böylece mesanede az da olsa kalan idrarın çıkışı sağlanır.
İdrar yolu ve mesane yakınmalarını azaltmak için karna ılık havlu konması yararlıdır. Sıcak uygulama yerine ılık havlu tercih edilir.
Dışkılama sonrasında makat bölgesi önden arkaya doğru silinmelidir. Böylece makat bölgesindeki mikroorganizmaların idrar yolu ağzına taşınması önlenmiş olur.
Cinsel ilişki sonrasında mesanenin boşaltılması idrar yollarına bakterilerin yerleşme riskini azaltır. Birkaç bardak su içilebilir.
Kadınlarda cinsel bölge ve idrar yollarını tahriş edecek pudra, parfüm veya vajina yıkaması gibi işlemlerden kaçınılmalıdır.
ÖNERİLEN BİTKİSEL İÇERİKLİ TAKVİYELER
Aromatik droglardan, ardıç meyvesi, yabani kereviz kökü ve maydanozdan yararlanılır. Kronik idrar yolları enfeksiyonlarında idrar artışı yanında güçlü antimikrobiyal etki gösterirler.
Yabani kereviz kökü: 2 gram drog 1 bardak kaynamış su içinde 5-10 dakika ağzı kapalı olarak demlenir ve süzülür. Öğün aralarında günde 3-5 kez birer bardak içilir. Müzmin üriner sistem hastalıklarında etkilidir. Uyarı: Furanokumarin içermesi nedeniyle özellikle açık tenli kişilerde ışığa hassasiyet oluşturabilir.
Ardıç meyvesi: 1 tatlı kaşığı ardıç meyvesi hafifçe ezilir ve 1 bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 10 dakika demlenip süzülür. Günde 3 kez birer bardak içilir. Tentürü de hazırlanabilir. 20 g meyve 80 gram %70’lik etanol içinde 8 gün bekletilip süzülür. Günde 2-3 kez 20-30 damla tentür 1 bardak su içinde karıştırılıp içilir. 6 haftadan daha uzun süre alınmamalıdır.
Maydanoz: 2 gram maydanoz bir bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 20 dakika demlenip süzülür. Günde 2-3 kez birer bardak içilir. İdrar yolunda antiseptik etki için gün içinde en az 2 litre su içilmelidir. Maydanozun toprak üstü kısımları (herba), meyvesi ve köleleri üriner antiseptik etkili ve diüretik etkili diğer bitkisel droglarla da kombine edilir.
Diüretik (idrar söktürücü) çay:
Ardıç meyvesi
Altınbaşak otu
Yabani kereviz kökü
Meyan kökü
Her birinden 25’er gram alınıp karışım hazırlanır. 1 tatlı kaşığı drog karışımı 150 ml bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 5-10 dakika demlenip süzülür. Günde 3-5 kez 1 bardak içilir.
İdrar yollarının yıkanması için karışımı-1:
Maydanoz meyvesi
Kırkkilit otu
Kekik
Her birinden 30’ar gram alınıp karışım hazırlanır. 2 tatlı kaşığı drog karışımı 150 ml su içinde kısık ateşte kaynatılır. 20 dakika ağzı kapalı olarak demlenir ve süzülür. Günde 3 kez birer çay fincanı ılık olarak içilir. Uyarı: Kalp ve böbrek hastalarında ödeme neden olabilir. Bol su içilmelidir.
İdrar yollarının yıkanması için karışımı-2:
Altınbaşak otu, 25 gram
Nane yaprağı, 20 gram
1 tatlı kaşığı drog karışımı 150 ml kaynamış su içinde ağzı kapalı 10 dakika demlenip süzülür. Günde 2-3 kez birer bardak çay ılık olarak içilir.
Yazar: Fatih Bolelli