İşletmelerin amaçlarının belirlenmesi ardından, amaçlara ulaşmak için yapılacaklara karar verilir. Yapılacaklar, çeşitli ölçülere göre gruplandırılır. En yaygın dikkate alınan ölçüt, yapılacakların benzerlikleridir. Benzerliklere göre gruplandığında işletme fonksiyonları:
1-Üretim
2- Pazarlama
3-Finansman
4-Personel
5-Dağıtım
Bunlar aynı bölümde toplanarak işletme departmanları kurulur. Bu süreç doğrultusunda, departmanların işletmenin temel işlevlerini ifade ettiği görülür.
İşletme fonksiyonlarının ilk bilimsel yaklaşımı, Yönetsel Kuram lideri Henri FAYOL’un görüşlerini içermektedir. FAYOL’a göre işletme fonksiyonları:
*Yönetim (planlama, organizasyon, yöneltme, koordinasyon, denetim)
*Teknik veya Üretim
*Ticaret (satın alma, satış, pazarlama)
*Finansal İşlemler (fon sağlama ve yönetme)
*Muhasebe
*Güvenlik
Bunlar 1900’lü yılların ilk yarısında yaygınlaşmaya başlamıştır. İşletme yönetim bilimine önemli katkılarda bulunmuştur. İşletme fonksiyonlarının diğer bir gruplandırma:
*Genel Fonksiyon-Yönetim
*Türsel Fonksiyonlar
*Türsel Fonksiyonlar-Üretim , Pazarlama
*Kolaylaştırıcı Fonksiyonlar-Finansman, Personel
*Destekleyici Fonksiyonlar-Muhasebe, Ar-Ge, Halkla İlişkiler, Ulaştırma, Depolama
Günümüzdeki gelişmeler, işletme fonksiyonları ve uygulamalarında yenilikler gerektirmektedir. Çağdaş, global ve rekabetçi anlayış fonksiyonları gelişmiş ve önem kazanmıştır. Bazıları; insan kaynakları, planlama, reklam ve promosyon, eğitim, kalite kontrol, uluslar arası ilişkiler.
İşletmelerde uygulanacak fonksiyonlar ve açılacak departmanlar, üst yönetim yaklaşımı, üretim konusu, sektör özellikleri, işletmenin özel koşulları, büyüklük gibi unsurlar doğrultusunda kararlaştırılır.
Üst yönetim yaklaşım ve tercihleri; fonksiyon sayısı, öncelik sırası ve kapsam belirlemede temel etkendir.
Maliyetler, zorunluluklar ve olay değerlendirme bakış açısı, yöneticilerin kararlarını etkilemektedir. Maliyet yükselmesi istemeyen yöneticiler, benzer fonksiyonları aynı departmanda yürütürler. Geleneksel bakış açısındaki yöneticiler çağdaş anlayışla uygulamalar gerçekleştirmezler.
Üretim konusu ve sektör özellikleri, işletme faaliyetlerini belirleyici bir etkendir. Mal üretim işletmelerinde temel fonksiyon üretimdir. Bu işletmelerde ayrıca, kalite kontrol, ar-ge vd. destekleyici fonksiyonlar bulunur. Ticari işletmelerde temel fonksiyon, üretim işletmelerinin ürünlerini satın alarak, gereksinim duyanlara satmaktır. Bu işletmelerde teknik üretim departmanı ve yan fonksiyonları bulunmaz. Halkla ilişkiler, reklam, planlama, dağıtım ve yardımcı fonksiyonlar bulunur. Havaalanı işletmesinde, yer ve yolculuk hizmetleri yardımcı fonksiyondur. Ayrıca, bakım-onarım fonksiyonu önemlidir. Basın işletmesinde, gazete basımı ve iletişim hizmetleri bir aradadır. Bu örneklerin ucu açıktır. Sınırsızca örnekler verilebilir.
Kaynakça:
Anadolu Üniversitesi – Genel İşletme – Haziran 2008
Yazar:Halil İbrahim Arik