Limon, portakal, bergamot gibi turunçgil familyasından olup, diğer turunçgillerden farklı olarak Rize’de (bol yağışlı olup ortalama sıcaklığı düşük) daha iyi yetiştirilen ve kabuğuyla yenen bir meyvedir. Doğu Asya ve Çin’de doğal olarak yayılış gösteren çalı biçiminde bir bitkidir. Bilimsel adı Citrus fortunella olan bitki, Çin’de altın portakal olarak adlandırılmış, dünya genelinde ise kumquat veya komquot adıyla bilinmektedir. Şekli limon gibi, rengi portakal gibidir. Kokusu bergamotu andırmaktadır. Elde tutulduğunda, kokusu uzun süre elden gitmemektedir. Oldukça tatlı bir meyve olduğundan, tatlı ihtiyacını gidermektedir.
Kamkat, üç yaprak anaç üzerine göz aşısı yapılarak üretilir. Erkek ve dişi organları aynı çiçek üzerinde olduğundan tek bir kamkat bitkisi her yerde çiçeğe ve meyveye yatabilmektedir. Bitki gübre olarak azot, fosfor ve potasyuma ihtiyaç duyar. Kamkatın temmuz ayı sonlarında çiçek açtığını, meyvelerinin iri zeytin büyüklüğünde olup, Nisan – Mayıs aylarında yeme olgunluğuna ulaşmaktadır. Nisan – Mayıs hasat yapılmadığı takdirde, meyveler bir yıl bitki üzerinde kalabildiğini ve lezzetinin de hiçbir şekilde değişmediğini görülmüştür. Ancak hasatın yapılması, bir sonraki sene, bitkinin daha iyi çiçek açması ve meyve oluşturması üzerinde etkilidir. Bitkinin soğuğa dayanıklı olduğunu, soğuklardan önce hasat edilmemesi halinde herhangi bir kalite kaybı yaşanmadığı belirtilmektedir. 5 C’de % 90 nemde uzun süre muhafaza edilebilmektedir.
Doğu Asya ve Çinde doğal olarak yayılış gösteren bu bitki, 19. Yüzyılda Avrupa ve kuzey Amerika pazarına girmiştir. Dünya genelinde Çin, Japonya, Amerika’da yaygın olarak yetiştirilmekle birlikte Porto Riko, Guatemala, Kolommbiya, Brezilya ve Güney Hindistan’da yalnızca deniz seviyesinde yüksek yerlerde yetiştirilmektedir. Bunların yanında Avustralya ve Güney Afrika’da da, çok küçük miktarda kültüre alınmaktadır. Ülkemize ilk olarak, 50-60 yıl önce Batum’dan Rize’ye gelmiş olup, uzun zaman nasıl değerlendirileceği bilinememiştir. Diğer taraftan, ülkemizde çeşitli bölgelerde yetiştiriciliği denense de, en iyi verim Rize ilinde alınmıştır.
Diğer turunçgiller gibi kamkat da C vitamini bakımından zengindir. Öyle ki, 100 gram kamkatta, 151 miligram C vitamini bulunmaktadır. Bir insanın ortalama günlük C vitamini gereksinimi 30 Miligram olup, bu değer 20 adet kamkat ile sağlanmaktadır. Bununla birlikte diğer minerallerin vücut tarafından alınmasında da etkili olmaktadır. Kas ve doku oluşumunda görev yapan bu vitamin diğer vitaminlerin de vücut tarafından daha iyi kullanılmasında etkilidir. Kabuğu ile birlikte yenildiğinde vücudu dinçleştirmekte, sindirimi kolaylaştırmakta ve sindirim sistemi rahatsızlıklarına da iyi geldiği söylenmektedir. Kanı temizlemekte ve kan dolaşımını kolaylaştırmaktadır. Damar sertliğine ve damar tıkanıklığına iyi gelmektedir. C vitamini bakımından zengin olduğundan dolayı, grip, nezle, soğuk algınlığı, öksürük gibi solunum yolu enfeksiyonlarına karşı korunmada etkilidir. Yüksek miktarda antioksidan içermesi nedeniyle bağışıklık sistemini güçlendirmede etkilidir. Bu nedenle bağışıklık sistemi zayıf, kolay hastalanan kişilerin bolca tüketmesi tavsiye edilir. Kalsiyum içeriğinin yüksek olması sayesinde, kemik ve dişlerin sağlam yapıda olmasını sağlamaktadır. İçeriğindeki A, B1, B2 ve B3 vitaminleri vasıtasıyla sinir sisteminin düzenli çalışmasında etkilidir. Kolesterol ve tansiyon hastalarının tüketmesi önerilmektedir. Besin zehirlenmelerine ve böcek ısırıklarına karşı da etkilidir. İyi bir idrar söktürücüdür. Sivilce ve nasırın azaltılmasında kullanılmaktadır. Mide bulantısı ve baş dönmesini giderme yönünde etkileri olduğu söylenmektedir.
Kamkat, çiğ olarak tüketilebildiği gibi, reçel, marmelat, meyve suyu, şekerleme, kek, pasta yapımında da kullanılıyor. Kabuğuyla birlikte salatalara doğranılarak d tüketilebilir. Çin lokantalarında yemeğin sonunda yenen bir tatlı çeşididir. Kamkat, dünyanın en pahalı restoranlarında tatlı ve salatalarda en gözde yeri alır. Meyve kısmı asitli, kabuk kısmı tatlı olan kamkatın aroması, yağlı yemeklerde çok iyi uyum sağlar.
Kamkatın yetiştiriciliği seralarda ve saksılarda yapılmaktadır. Bununla birlikte süs bitkisi olarak, başta beş yıldızlı otellerin çevre düzenlemesinde olmak üzere, evlerde balkonlarda, bahçelerde saksı içerisinde süs bitkisi olarak kullanılmaktadır. Küçük portakal görünümünde olduğundan dolayı bulunduğu ortama hoş bir güzellik katmaktadır.
Kaynakça:
www.wikipedia.org
www.sabah.com.tr
Yazar:Çiğdem Aydın