Bazı ruh sağlığı bozuklukları kadınlarda daha yaygın görülmektedir. Bu cinsiyet farklılıklarının ardındaki nedenleri ve duygusal esenliği göstermektedir. Depresyon, anksiyete bozukluğu ya da akıl sağlığı rahatsızlığı kadınlarda çok sık görülmektedir.
Amatem ve psikoloji kliniklerinden elde edilen verilere göre, 5 milyon Türk kadını geçen yıl sadece ruhsal sağlıkla ilgili bozukluk yaşamış ve psikolojik destek almıştır. Uzmanlar, bir çok kadının ise tedavi edilmediğini söylemektedirler. Bazı ruhsal sağlık durumları kadınlarda daha sık görülür ve kadının genel sağlığında önemli bir rol oynayabilir. Erken başlangıçlı şizofreni, antisosyal kişilik bozukluğu ve alkolizm, kadınlarda daha yaygın görülen ruh sağlığı bozukluklarıdır.
*Depresyon, Kadınlarda erkeklerden iki kat daha fazladır. (kadınların yüzde 12’si erkeklerin yüzde 6’sına karşılık gelmektedir)
*Anksiyete ve özgül fobiler. Erkekler ve kadınlar obsesif bozukluk ve sosyal fobiler gibi zihinsel sağlık koşullarından eşit olarak etkilenmelerine rağmen, kadınlar erkeklerden daha fazla panik bozukluğu, yaygın endişe ve özgül fobi yaşamaktadırlar.
*Travma sonrası stres sendromu. Kadınlar, travmatik bir olayı takiben stres sendromu yaşamaktadır.
*İntihar girişimi. Kadınlar erkeklerden iki veya üç kat daha fazla intihar girişiminde bulunuyorlar. Anlık değişken ruh halleri kadınları intihara kolaylıkla itebiliyor.
*Yeme bozuklukları. Kadınlar tüm anoreksiya vakalarının en az yüzde 85’ini oluşturmaktadır. Gerek hastalık gerekse güzellik ve zayıflama uğruna bozukluklar sık sık yaşanmaktadır.
Ruh Sağlığında kadın semptomları oldukça farklıdır. Erkekler ve kadınlar ortak bir akıl sağlığı teşhisini paylaştığında bile, semptomlar ve daha sonra tedavi yöntemleri farklı olabilmektedir.
Örneğin, depresyonda olan bir erkek aynı zamanda işiyle ilgili sorunları rapor edebilir, kadın ise iştah ve uyku bozuklukları gibi fiziksel sorunları anlatma eğilimindedir. Kadınlar depresyonun başlamasından birkaç yıl sonra alkol bağımlılığıyla ilgili sorunlar geliştirmektedir. Kadınlar, genellikle spor ve diğer hobiler aracılığıyla rahatlama bulabilen erkeklere kıyasla depresyon belirtilerini dengelemek için dini ve duygusal çıkışları kullanma eğilimindedir.
Şizofreni hastaları daha çok depresyon ve düşünce bozukluğu yaşamaktadır. Şizofreni hastaları tipik olarak antipsikotik ilaçlara daha hızlı yanıt verirler ve daha az kişisel bakım gerektirirler. Şizofreni kadınlar ayrıca, tanı sürecini zorlaştırabilecek ve anti-psikotik ilaçlara ek olarak duygudurum düzenleyicileri için bir reçete gerektirebilecek belirtileri bildirmektedir.
Ruh Sağlığında Cinsiyet Farklılığı
Kadın beyni ve bedeninde ruhsal tepkileri akıl hastalığından ayırmak için ne gibi etkiler olmaktadır.
*Biyolojik etkiler. Kadınlarda hormonal dalgalanmaların ruh hali ve depresyonda etkili rol oynadığı bilinmektedir. Hormonal değişikliklerin ve adet olumunun bu noktada büyük etkisi vardır. Bu da duygu duruma yansımaktadır. Saatler içerisinde ağlayabilir ve mutlu olabilirler.
*Sosyo kültürel etkiler. Toplumsal cinsiyet eşitliğindeki ilerlemelere rağmen, kadınlar, sosyo-ekonomik güç, statü, konum ve bağımlılığa geldiğinde, depresyon ve diğer bozukluklara katkıda bulunabilecek zorluklarla karşı karşıyadır. Kadınlar hala çocuklar için birincil bakıcıdır ve aynı zamanda, bir kadının hayatına stres katan kronik hasta yaşlılar için tüm bakım verenlerin yüzde 80’ini sağladıkları tahmin edilmektedir. Bu da kadınlar üstünde baskı ve stres oluşturmaktadır. Kızlar ergenlik dönemindeki bedenleri ile depresyona bağlı bir tepkiden memnun olmazlar. Kızlar ayrıca cinsel olarak erkeklerden daha sık istismar edilir ve bu durum panik bozukluğuna yol açabilir.
*Davranışsal etkiler. Kadınların ruh sağlığı bozukluğunu erkeklere göre rapor etmede daha uygun olduklarını ve doktorların depresyonu olan bir kadını teşhis etmeye ve durumu ruh hali değiştiren ilaçlarla tedavi etmeye daha yatkın oldukları görülmüştür. Kadınların ruh sağlığı ile ilgili kaygılarını bir pratisyen hekime rapor etme olasılığı daha yüksektir, erkekler ise bir akıl sağlığı uzmanı ile görüşme eğilimindedir. Bununla birlikte, kadınlar bazen fiziksel şiddet ve istismar bildirmekten korkmaktadır.
Erkekler ve kadınlar arasındaki ayrımlar, akıl sağlığı araştırmalarında her zaman açık bir şekilde yapılmamakla birlikte, son yıllarda hükümet görevlileri, Devlet Sağlık Kurumları gibi kadınlara özgü zihinsel sağlık araştırmasına duyulan ihtiyaca cevap vermeye teşvik etmiştir. Özel kuruluşlar ayrıca erkek ve kadın sağlığı konularını ayrı ayrı araştırmaya duyulan ihtiyaca cevap vermektedir. Beyin gelişiminin depresyon ve bipolar bozukluğun tedavisinde ve önlenmesinde içgörüler sağlayabilen farklılıklar mevcuttur.
Daha fazla araştırma ortaya çıktıkça ve kadın ruh sağlığı konularında daha fazla bilgi sahibi olunacağından, uzmanlar hedefe yönelik tedavilerin ruh sağlığı sorunları olan kadınlar için daha iyi sonuçlar ve daha olumlu sonuçlar getireceğini belirtmektedirler.
Yazar: Osman Uçar