Atmaca, kanatları geniş ve oldukça kısa olan, bacakları ve kuyrukları ise uzun olan, avcı kuşlardır. Atmacalar, vücut özelliklerinden dolayı kısa sürede çok büyük hızlara ulaşarak, hızlı manevra yapabilirler. Böylece avlarını kısa sürede yakalama imkanına sahip olurlar. Atmacalar eğitildikten sonra avda kullanılan bir kuş türü olduğu için oldukça değerlidir.
Gündüz yırtıcı kuşu olarak adlandırılan atmaca, kartalgiller familyasına dahildir. Atmacalar, 200 ile 300 gram ağırlığındadır. Dişi atmacalar erkek atmacalara oranla daha büyüktür. Atmacaların gözlerinin üzerinde beyaz çizgiler bulunmaktadır. Atmacaların ömürleri ise 10 ile 11 yıl arasındadır. Ormanlarda yaşayan atmacalar dünyadaki bütün ormanlık alanlarda bulunmaktadır. En fazla görüldüğü yerler ise Avrupa’nın kıyı kesimleri, Afrika’nın kuzeybatı kesimi ve Asya’nın tamamıdır.
Atmacalar yuvalarını büyük ağaçlara yapmaktadır. Dişi atmacalar yumurtalarını bu yuvalarda çıkarırlar ve kuluçkaya yatarlar. Atmacaların kuluçka süresi yaklaşık olarak 5 haftadır. Genellikle yaz ayının başında kuluçka dönemi gerçekleşmektedir. Yumurtadan çıkan yavrular yaklaşık 6 hafta içinde tüylenirler ve beslenmeye başlarlar. Bu kuşlar mevsimlere göre göç etmektedir.
Karadeniz’de Atmaca Avlama
Doğu Karadeniz’de ve özellikle Rize’de atmaca avlama kültürü yaygındır. Rize’nin başta Ardeşen İlçesi olmak üzere Pazar, Çayeli ve Fındıklı ilçelerinde yaygın olarak atmaca avlama kültürü görülmektedir. Atmaca avlamak için öncelikle mısır ekimi yapılır. Çekirgelerin özellikle yaz döneminde bu mısır koçanlarının arasına gelmesi beklenir. Sonrasında bu çekirgeler kolay bir şekilde yakalanır. Çekirgelerin bel kısmından bir iple bağlanır. Bu çekirgeler bölgede “Ragi” denilen özel bir kafese konur. Kafesin dış tarafı ise özel olarak dikilen tuzaklarla kaplıdır. Bir süre sonra atmaca, bağlı olan çekirgeyi yemek için bu Ragiye konar. Konduğu anda ise tuzak sayesinde, kolaylıkla yakalanır.
Atmaca avlama konusunda özellikle Rizede bulunan insanlar oldukça deneyimlidir. Bu işle uğraşan kişiler, bu tip tuzakları hazırlamada ustalaşmışlardır. Bu nedenle çekirgeyi yemek için konan atmacanın yakalanmaktan başka çaresi kalmaz.
Karadeniz’de Atmaca Eğitimi
Atmaca kuşu yakalandıktan sonra eğitim aşamasına geçilir. Bu noktada kuşun düz bir çubuk üzerinde sürekli oturması gerekmektedir. Ayrıca atmacanın çevreden korkmaması ve çekinmemesi için gözlerinin üst tarafı özel bir maddeyle kapatılır. Bu sayede atmacanın sadece aşağıyı görmesi sağlanmaktadır. Atmaca hayatını dallar üzerinde geçirdiği için sürekli çubuğun üstünde oturması sorun olmaz. Atmacanın beslenmesi için ise bazı serçe türleri getirilir. Etobur bir kuş olduğu için atmaca sürekli etle beslenmek zorundadır.
Atmaca yakalanıp, beslendikten ve bir süre sabit bir şekilde bekletildikten sonra artık atmaca ile avlanmaya sıra gelmiştir. Bu noktada atmacalar yere son derece yakın uçtukları için insanların görünmemesi gerekmektedir. Böyle olunca eğitilen atmaca avlanırken, insanlar “tente” adı verilen ve yukarıdan bakıldığında doğal bir alanmış gibi görünen yerden takip etmelidir.
Atmacalar bulundukları çubuktan serbest bırakılır ancak bir ip yardımıyla da takip edilir. Atmaca yakaladığı avı getirdiğinde onu eğiten kişi saniyeler içinde avlanan kuşu almalıdır aksi halde atmaca avladığı kuşu yiyecektir. Bu avlanma işlemini başarıyla gerçekleştiren eğitmenler bir sevinç narası atarlar. Atmacalar genellikle Bıldırcın avlanması için kullanılmaktadır. Bıldırcın havalandığında atmaca arkasından bırakılır ve avını anında yakalar. Kısa süre sonra dalda pençesinde bıldırcın olan atmaca görülür. Avcı ise bıldırcını parçalamadan Atmacadan almaya çalışır.
Atmacayı kolda tutmak için kolunuzun çok sağlam bir şekilde sarılması gereklidir. Atmaca kolunuzdan hemen uçmak ister ancak bunu sürekli tekrarlarsanız atmaca başka şansı kalmadığını anlayacak ve sürekli kolunuza konacaktır. Doğu Karadeniz’de atmaca avlaması ve eğitimi oldukça revaçta olan bir aktivitedir.
Kaynakça:
http://www.neleryokkifm.net/cay/atmaca.htm
http://www.rize.gov.tr/default_b0.aspx?content=428
http://tr.wikipedia.org/wiki/Atmaca
Yazar:Ensar Türkoğlu
Yazida yakalanma kisminda bazi yanlisliklar vardir bilginize