Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Karından Bacaklılar Nasıl Canlılardır?

0 566

4747_adams081

Temel Gruplar

Yaygın Adları: Karından bacaklılar

Şube: Gastropoda

Alt sınıf -Prosobranchia- 3 takım: Archaeoqastropoda Denizkulağı, deniz salyangozu, deniz minaresi Mesogastropoda Deniz salyangozu, terliksi deniz salyangozu, mor deniz salyangozu, Neoqastropoda Deniz salyangozu, konik biçimli deniz kabuğu.

Alt sınıf -Opisthobranchia- 9 takımı kapsar; bazıları: Bullomorpha Kabuklu deniz sümüklü böcek, Thecosomata, Kabuklu pteropodlar, Gymnosomata, Çıplak pteropodlar, Aplvsiomorpha, Denıztavşanları, Sacoqlossa, İki kabuklu kafadan bacaklılar Nudibranchia, Kabuksuz deniz salyangozları

Alt sınıf “Pulmonata”; 3 takım: Basommatophora, Su salyangozları, Systelommatophora Tropikal kabuksuz salyangozlar, Stylommatophora Karasal salyangozlar ve kabuksuz salyangozlar.

Türlerin sayısı: Yaklaşık 70 bindir.
Boyutları: 1 mm ila 45 cm arasındadır.

4747_helix-pomatiaFiziksel Özellikleri: Yetişkin vücudu genelde asimetrik, sarmal yapılı ve sargı şeklindedir. Bir ya da iki duyumsal dokunacın bulunduğu kafa, normal koşullar altında iyi gelişmiştir. Genelde kafada gözler, statokist, ağız ve dişli dil bulunur. Tabanlı, iyi gelişmiş sürünen ayaklıdırlar. Gelişme sürecinde ve gelişmiş haldeki vücut organları vardır. Manto, ayağa göre 90-180 derece arası dönebilir (bükülme diye bilinir). Kafa, vücut ve ayakların çekilebileceği, içinde taşınan bir ya da iki koni biçimli (deniz minaresi) ya da sarmal kabukları vardır. Kısalmış ya da eksik kabukluları da olabilir (kabuksuz salyangoz). Bir veya iki boşaltım organına sahip vücut ve solungaçlarla (ctenidia) deniz formlarındaki koku alma organına ev sahipliği yapan (osphradium) gelişkin örtenek boşluğu vardır. Karasal ve tatlı su salyangozları hava alan akciğerler geliştirebilir. Deniz sümüklüböceklerinin çoğunda örtenek boşluğu yoktur.

Alışkanlıkları: Hemen her yetişkin, dipte yaşayan deniz ya da tatlı su hayvanları derinliklerde ya da karada bulunabilir. Bazı deniz formlarının planktonik yetişkinleri vardır. Sürünme hareketini ayaklar yapar (salyangozlar , ve kabuksuz salyangozlar). Çok azı ayağın kanat benzeri ilavesini kullanarak yüzer (deniz kelebekleri).

Beslenme Tarzı: Otçul, etobur, aralıklı beslenme; genelde belirli bir avı yeme konusunda uzmandırlar.

Yaşam Alanı: Sucul ve karasal ortamlarda yaygındır.

Yeryüzünde Dağılımı: Dünyanın bütün denizleri ve tüm derinlikteki okyanuslardadırlar. Göller ve nehirlerde yaygınlar. Hemen her kara parçasına dağılmışlardır.

4747_karindanbacak2Günümüzde altı yumuşakçadan beşi karından bacaklıdır. Dünyada tam olarak kaç karından bacaklının yaşadığını tespit etmek güç. Fakat, yaklaşık 70 bin olduğu biliniyor. Şimdiki karından bacaklılar üç alt gruba ayrılır. Salyangozları içine alan Prosobranchia (önden solungaçlılar) alt sınıfı. Deniz sümüklüböcekleri ve ona bağlı canlıları içine alan Opisthobranchia.
Karasal salyangozlar ve kabuksuz salyangozları içine alan Pulmonata.

Temel Takımlar

Prosobranchlar üç alt sınıfa ayrılırlar. Archaeogastropoda (hayatta kalan en eski grup), Mesogastropoda ve en yeni grup Neogastropoda. Evrimsel başarının yükselen seviyelerini temsil eder. Prosobranchların çoğu denizdeki yüksek miktardaki kalsiyum karbonat sonucu ağır ve büyük kabuklara sahiptir.

Opisthobranchlar dokuz alt şubeyi kapsar. Bullomorphalar, iç solungaçlı kabuklu deniz salyangozlarıdır. Nudibranchialar, dış solungacı ve parlak derili kabuksuz deniz salyangozlarıdır. Geri kalan alt şubeler: Thecosomata (kabuklu pteropolar) ve önemli yüzücü gruplar olan Gymnosomata (çıplak pteropodlar) ve diğer küçük takımlardır. Son olarak, solungaçlarını kaybetmiş hava alan kafadan bacaklıların üç alt şubesini kapsayan sümüklüböcekler. Akciğer halini almış, örtenek boşluğunu kullanarak nefes alırlar. Kabuk, kara salyangozlarında göze çarpmaz. Fakat kabuksuz salyangozlarda kısalmış ya da yok. Sonuç olarak, salyangozlar yüksek kalsiyum içeren topraklara muhtaçlar. Oysa kabuksuz salyangozlar daha az kireçli ortamlarda yaşayabilir.

Karından Bacaklıların Vücut Şeması

Karından bacaklıların vücutları komplekstir. Birçok durumda, hayvan geliştikçe, dış görünüşünü değiştiren iki ayrı süreçten geçer. Helezonlaştırma ve bükülme diye bilinirler. Karından bacaklıların temel vücut şeması, kafa, ayak ve gelişkin bir vücuttan oluşur (iç organa ait kütle). Kafa, beyin ve algısal organları içerir. Bunların içinde gözler, algısal dokunaçlar, tükürük bezli ağız ve dişli dil diye bilinen nasırlı sert bir dil bulunur. Kafa statokist adında bir denge organı içerebilir ve dış erkek üreme organları da kafanın bir tarafında taşınabilir. Neogastropod deniz salyangozu gibi bazı türlerde, ağız ve dişli dili uca taşıyan gelişkin bir hortum bulunur. Ava saldırmak ve beslenirken kabuktan ya da boşluktan kanı çekmek için kullanılır. Kafa, yassılaşmış ve kaslı ayakla birleşerek hareket için kullanılır. Sürünme hareketi, ayak tabanındaki kasların kasılması ve rahatlamasıyla olur. Ayak genelde, salgılanması harekete ve yapışmaya yardımcı olan mukus bezelerine sahiptir. Vücut; bağırsak, boşaltım organları, kadın ve erkek üreme organları -bağlı oldukları kanallar ve kapalı bir örtü içerir. (kabuğu gizlemek için sıkça özelleştirilmiş deri sargısı).

4747_karindanbacak (1)Örtenekte, çeşitli fonksiyonlarıyla yumuşakçaların temel özelliği olan örtenek boşluğu bulunur. Birçok deniz canlısında solungaçlar örtenek boşluğuna yerleştirilmiş. Bu boşluğa su girer ve çıkar. Anüs, boşaltım ve üreme kanalı da örtenek boşluğuna açılır. Solungacı önünde bulunan salyangozlar içinde, sifondan boşluğa suyun girdiği yere yakın olarak konumlanmış, Osphradium adında özel bir koku organı vardır. Bu organ sudaki avların ve yırtıcıların kokusunu almaya yarar. Karasal formlarda örtenek boşluğu akciğer görevi görerek hava almayı sağlar. Kan damarları ve kalple gelişkin bir kan damarı sistemi bulunur. Genelde hemosiyanin adında bir pigment içeren kan, kalpten arterlere pompalanır. Fakat dokuları çevreleyen kan boşlukları sayesinde kalbe geri döner.

Solungacı önde yer alan salyangozlar, genelde güçlü bir dış kabuğa sahip. Fakat sadece Bullomorpha gibi Opisthobranchia (solungaçları arkalarında olan salyangozlar) alt sınıfından bazıları bu özelliği gösterir. Aplysiomorpha kabuk iç kısımdadır. Nudibranchi (kabuksuz salyangoz) kabuksuzdur. Solungacı önde olan salyangozlardaki kadar geniş olmasa da, karada yaşayan salyangozlarda kabuk, salyangozun dış özelliğidir. Karada yaşayan kabuksuz salyangozlardaysa kısalmış, içeride ya da hiç yoktur.

Bükümler ve Dönüşler

Sarma ve bükülme diye bilinen gelişimsel süreçler, kabuklu deniz salyangozları ve kara salyangozlarında özellikle belirgindir.
Vücutlarının büyük bir bölümü kabuğun içindedir. Sadece kafa ve ayak hayvanın etrafta sürünmesine yardımcı olmak için çıkıntı yapar. Tehlike durumunda, bu parçaları kabuğun içine çekilebilir. Sarılmanın amacı, hayvanın dengesini bozmadan vücut yoğunluğunu arttırmak. Sarılmış vücut aynı zamanda bağırsakta sindirimin uzamasına yardım eder. Sindirimi zaman alan, bitkiyle beslenen hayvanlar için önemli bir özellik.
Bükülme ayrı bir işlem. Vücut kütlesinin 180 derece bükülmesiyle ilgili. Böylece solungaçlar ön vücuda yakın olur. Sonuçta, solungaçları kirletebilen atığı temizleyerek üzerlerinden geçen taze su akımından faydalanırlar. Bükülme aynı zamanda boşaltım ve üreme organlarını da etkiler. Deniz minareleri gibi ilkel formlar ayrı cinsiyetlere sahip. Döllenme deniz suyunda gerçekleşir. Periwinkle (bir çeşit deniz salyangozu) gibi daha gelişmiş türlerde döllenme, evrim geçirmiş.

Farklı ve Güzel

Karından bacaklılar şaşırtan bir farklılık gösterir. Hemen her yaşam alanında ortaya çıkarlar. Hava dışında, dünyanın her yerinde bulunurlar. Esasen yavaş ve hantal oldukları düşünülse de deniz sümüklü böcekleri gibi bir grup narin ve çok güzeldir.

Karından bacaklılar, zararlı böcekler üzerinde büyük etkisi var. Özellikle de tohum ürünlerine ciddi zarar veren kara kabuksuz solucanlar üzerinde. Karından bacaklıların ekonomik açıdan da önemli. Salyangozlar etleri için ekilip işlenir. Deniz salyangozları gibi denizatı salyangozlar kabuklu deniz ürünü olarak dünyanın her yerinde toplanır. Bazı salyangozlar, evcil hayvanlar ve insanların çeşitli parazitlerinin iletiminde taşıyıcı rolü üstlenir. Kan parazitleri, bir parazitik solucan tarafından oluşan insan hastalığı, deniz salyangozları tarafından yaşam döngüsünün bir parçası olarak iletilir.

Kaynakça:
BBC Vahşi Yaşam

Yazar:Tuncay Bayraktar

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku