Saç dökülmesi kanser tedavisinin sık görülen bir yan etkisidir ve birçok hasta için gerçek bir endişe haline gelir. Kemoterapi, tümördeki hızla büyüyen hücreleri aktif olarak hedef alır ve öldürür. Saç folikülü, büyüyen saçları üretmek için sıklıkla bölünen bir dizi hücre ile oldukça aktif bir yapıdır. Birçok kemoterapi ilacı, hızla bölünen tüm hücreleri etkili bir şekilde öldürmek için tasarlandığından, saçı besleyen hücrelerde ölür. Bazıları saçlarını kaybetmeyi istemediği için kemoterapiyi reddeder. Fakat çoğu insan tedavi bittikten sonra saçlarının arttığını görecektir.
*Kemoterapi kaynaklı saç dökülmesi
Saç dökülmesi veya kemoterapi ile indüklenen alopesi düzeyi, kanser türüne, spesifik ilaca, tedavinin dozuna ve modeline bağlıdır. Birçok hasta tedavide kullanılan alopesiyi 1 ila 2 hafta içerisinde deneyimlemektedir.
Başın üst kısmı ve kulakların üst kısımları gibi uyku sırasında yüksek sürtünme gösteren alanlar genellikle saç kaybının ilk yaşandığı alanlardır. Yine de bu bireyin saç tipine bağlıdır. En çok, aktif olarak büyüyen bu kıllar etkilenecektir, ancak büyüyen kıl folikülleri yamalar halinde düzenlenebilir veya kafa derisinin her tarafına eşit olarak dağıtılabildiği için, belirli bir birey için saç dökülme düzeyini tahmin etmek imkansızdır. 3 ay içerisinde, saç dökülmesi tamamlanır. Kemoterapiden sonra saç çıkması genellikle tedavinin bitmesinden 1 ila 3 ay sonra başlar. Hastaların %60’ı saç rengi veya yapısında bir değişiklik bildirmektedir. Ancak, bu değişiklikler çoğunlukla geçicidir ve sonrasında saçlar normale döner.
*Saç dökülmesinin etkisi
Saçın kültür ve iletişimde önemli işlevleri vardır ve bu yüzden saç dökülmesi kemoterapiye maruz kalan birçok hasta için sürekli olarak travmatik olayların listesinin en üst sıralarında yer alır. Bazı hastalar, saç dökülmesi nedeniyle kemoterapiyi reddetmeyi bile düşünmektedir. Bu tedavinin altında yatan teori, soğutmanın kıl foliküllerine giden kan damarlarını daraltacağıdır. Bazı çalışmalarda bu teknikle yüzde 50’ye varan başarı oranları yakalanmıştır, ancak daha etkili tedavilere ihtiyaç olduğu açıktır.
Kemoterapi ilaçlarının nelere neden olduğu hakkında çok az şey bilinmektedir. Çoğu bilgi fare modellerini kullanan çalışmalardan elde edilmektedir. Araştırmalarda programlanmış hücre intiharının ya da apoptozun saç folikülünde hücre ölümünün en olası nedenlerinden biri olduğu ve saçların dökülmesine neden olduğu kanıtlanmıştır. Araştırmacılar, meme kanseri hastalarının gen haritasını karşılaştırmak için genom çapında ilişkilendirme çalışmalarını kullanmışlardır.
Fonksiyonel saç foliküllerinin kaybında rol oynayabilecek birkaç aday gen bulmuşlardır. Bunlardan biri olan CA4, hücre büyümesi ve apoptozda önemli bir rol oynayan bir kalsiyum kanalının parçasıdır. Bir başka gen olan BC9, hastaların bir alt grubunda aktiftir ve saç folikül gelişiminde rol oynadığı bilinmektedir.
Bu bilgiyle donanmış olan bilim adamları, bu istenmeyen yan etkinin kanser hastaları üzerindeki yükünü azaltmayı umarak, kemoterapinin neden olduğu saç dökülmesinin etkili inhibitörlerini geliştirme arayışlarını sürdürmektedir.
Yazar: Osman Uçar