Kış ayları için insanların imkanları çok ancak söz konusu hayvanlar alemi olduğunda iş ilginç bir hal alıyor. Aslında uçabilen ve suda yaşayan hayvanlar için bu durum biraz daha kolay. Ilıman yerlere göç ederler ve kış aylarından fazla etkilenmezler. İlginç durumları oluşturan göç edemeyen hayvanların muazzam fizyolojilerinde. Mesela bazı tavşanların tüy renkleri kar rengine birebir dönüşebilir. Bu da saklanmalarını kolaylaştırır. Bazı hayvanlar da önceden yiyecek depolar. Kimisi de derin sığınaklar kazar. Ancak her hayvanın böyle seçenekleri yoktur. Buna en güzel örnek kışı uyuyarak geçirmekten başka şansı olmayan hayvanlardır.
Kış uykusu denildiğinde akla ilk gelen hayvan ayıdır. Ancak burada bilinmeyen bir yanlış yapılıyor. Kış uykusu aslında uyku türü değildir. Çünkü bu olay vücut ısısını dengelemeye yönelik bir girişimdir. Çoğu canlının uyanıkken ve uykudayken vücut sıcaklığı farkı çok azdır. Bu yüzden bir uyku çeşidi olarak algılamak pek doğru değildir. Sadece vücut sıcaklığı değil aynı zamanda metabolizma çalışma hızı da pek farklılık göstermek bazı canlılar için. Kış uykusu tüm bunların çok ötesindedir. Çünkü hayvanları hayat ile ölümü ayıran çizgi üzerinde tutar.
Kış uykusunun gerçekleşmesinin iki sebebi vardır. İlki, hayvanların yiyecek bulmakta zorlanmasıdır. İkincisiyse, soğuk günlerde hayvanların daha fazla enerjiye ihtiyaç duymasıdır. Yani kış uykusu hayvanlar için enerji tasarrufu sağlar. İşlev bakımından normal uyku çeşidinden farklılık gösteren kış uykusunun bilimdeki adı hibernasyondur. Hibernasyon gerçekleştiren hayvanların vücut sıcaklığı çok fazla düşer. Hatta öldükleri sanılır. Kalp atış hızı neredeyse hissedilmez ve dakikada sadece 1-2 nefes alırlar. Hava sıcaklıkları arttığı andan itibaren sadece 2-3 saatte eski metabolizma çalışma hızlarına ve vücut sıcaklıklarına dönebilirler. Bu hayvanlardan bazıları uyku süresince vücut yağlarını enerji olarak kullanırken, bazıları ise zaman zaman bu uykudan uyanıp önceden depoladıkları yiyecekleri kullanırlar.
Hayvanların vücut ağırlıklarında, bu uyku süreci bittiğinde % 45 lere varan azalmalar olur. İlginç olan nokta ise bu kaybın % 90′ ı bu uykudan uyanları esnasında olur. Ayrıca bu uyku süresi kış boyunca değildir. Kış şartları ağırlaştığı sürece gerçekleştirilir.
Yazar: Gürkan DEMİRCİ