Günümüzde sıkça karşılaştığımız sorunlardan biri olarak karşımıza çıkan kısırlık, bir yıl boyunca düzenli cinsel ilişki olmasına rağmen gebeliğin oluşmamasıdır. Bu problem nedeniyle doktorlara başvuran kişilerin sayısı gittikçe artmaktadır. Fakat öte yandan bu konuda tıpta sağlanan gelişmeler ve tedavi seçenekleri gözle görülür biçimde artmaktadır. Uygun tedaviler ile çiftler kısırlık sorununu aşarak çocuk sahibi olabilmektedirler. Uygun tedavi ile çiftleri buluşturabilmek için kısırlığın temelinde yatan neden bulunmalı ve sorunun erkekten mi yoksa kadından mı kaynaklandığı saptanmalıdır.
Nedenleri kısırlıkta bazen bir bazen de birden fazla neden bulunmaktadır. Bazı hastalarda ise neden bulunamaz. Kadında kısırlığın başta gelen nedeni yumurtlama problemidir. Yani adet dönemi yoktur ya da adet dönemi seyrek veya düzensizdir. Yumurtanın oluşması için gerekli olan hormonlar doğuştan beri eksik ise ergenlik dönemi geldiğinde adet kanaması oluşmaz. Adet kanamasının seyrek veya düzensiz olmasına neden olan bir diğer unsur da polikistik over sendromudur. Bu kişilerde yumurta sayısı birden fazladır. Polikistik over sendromuna sahip kişilerde erkeklik hormonu salgılanır ve yumurta sağlıklı bir şekilde oluşmaz. Hormon bozukluğuna bağlı olarak bu kişilerin yüzünde sivilce oluşumu görülür. Bir diğer neden ise prolaktin hormonunun aşırı salgılanmasıdır. Bu tedavisi mümkün bir durumdur
Tüplerin hasar görmesi veya tıkanması durumunda da gebelik oluşumu görülmez. Çünkü erkeğin spermleri kadının yumurtasıyla birleşemez. Bu durumun nedenlerinin başında cinsel yollarla bulaşan hastalıklar yer alır. Rahim ağzında mukus salgılanır ve bu salgı spermin ilerlemesini sağlar. Bu salgı bozulursa veya rahim ağzında yapısal bir hasar bulunuyorsa kısırlık ortaya çıkabilir.
Rahim iç bölgesini örten endometrium rahim dışında meydana geldiğinde endometriozis meydana gelir. Bu hastalığın görüldüğü hastaların yarısı tedavi edilebilir. Kısırlık nedeniyle doktora başvuran kadınlardan bir kısmında da endometriozis tanısıyla karşılaşılmaktadır.
Erkeklerde ise kısırlık nedenlerinin başında sperm üretimindeki bozukluklar ve sperm kanalındaki tıkanıklıklar gelmektedir. Gebelik ancak sperm sayısı 20 milyon olursa ve bunların yarıya yakını hareketli ise gerçekleşen bir olaydır. Hormon bozuklukları, bazı enfeksiyonlar ve ilaçlar nedeni ile sperm sayısını ve üretimini olumsuz etkilemektedir. Yumurtalıkların iltihaplanması, spermin salgısını sağlayan hormonların salgılanmasında bozukluk olması gibi nedenlerle de kısırlık oluşmaktadır. Bazı durumlarda sperm oluşumu normal olsa bile kısırlığa rastlanabilir.
Bazı kısırlık vakalarında ise neden bulunmamaktadır. Stresin gebe kalmadaki etkisi de önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Risk Faktörleri
Yaş bu konuda hayli önemli bir konudur. Kadınların 35 yaşından sonra gebe kalma oranı düşmekte, 40 yaşından sonra da oldukça azalmaktadır. 40 yaşından sonra düşük görülme riski ciddi oranda artmaktadır. Diğer bir kısırlık nedeni ise vajina ve tüplerin iltihaplanması sonucunda tüplerin kapanmasıyla ortaya çıkan durumdur. Pelvik inflamatuvar hastalık, cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve enfeksiyonlar sonucunda tüpler tıkanabilir. Pelvik inflamatuvar hastalık ise dikkat edilmesi gereken bir hastalıktır. Çünkü hastalığın tekrarlaması durumlarında kısırlık riski artmaktadır. Koruyucu tedaviler ve cinsellik hakkında bilinçlenme ile önlenebilir. Çok eşlilik bu konunun risk faktörünü oluşturmaktadır.
Şişmanlık, sigara, alkol, ilaçlar ve vitamin eksikliği de kısırlık nedenlerindendir. Yoğun egzersiz de kısırlık konusunda bir risk faktörüdür. Erkeklerde radyoterapi sonucunda spermler zarar görebilir. Kanserli kişiler için riskli bir durumdur.
Tanısı
Kısırlık tanısı nedenini bulmaya yöneliktir. Kısırlığın nedeninin bulunabilmesi için kadın ve erkeğin beraberce doktora başvurması gerekmektedir. Kadını hikâyesi dinlenir, herhangi bir hastalığı olup olmadığı öğrenilir. Ultrason ve jinekolojik muayenenin ardından herhangi bir sorun olup olmadığı saptanır. Yapılan testlerle üreme organları, hormonlar ve yumurtlama fazı değerlendirilir.
Erkeğin muayenesinden sonra da spermi araştırılır. Hastanın spermi alınır. Hareketine, miktarına, boyutuna göre değerlendirilir. İltihabı bir sorun olup olmadığı takip edilir.
Tedavisi
Kısırlığın nedeni belirlenip nedenler ortadan kaldırılmaya çalışılır. Sperm miktarını ve hareketini azaltacak nedenler varsa bunları ortadan kaldırmak için ilaç tedavisi kullanılabilir. Sigara ve alkol tüketimi olan hastalarda gebe kalma sürecinde hastaların bunları kullanmaması gerekir. Hastalığın sebebinin tüplerdeki tıkanıklık, noksanlık veya sperm miktarının düşük olduğu durumlarda aşılama yöntemine başvurulabilir. Sperm ana rahmine kataterle yerleştirir. Bir diğer yöntem de çok sık duyduğumuz tüp bebek yöntemidir. Anneden alınan yumurta ile babadan alınan sperm laboratuvarda birleştirilerek döllenme sağlanır. Döllenmiş yumurta ana rahmine yerleştirilir.
Mikroenjeksiyon yönteminde ise tek bir spermin yumurtayı döllemek için yeterli olduğundan yola çıkılarak tek bir sperm hücresi alınır ve kadının yumurtasına enjekte edilir. Sperm sayısı az olan erkeklerde uygulanan bir yöntemdir.
Yazar:Özlem Yüksel