Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Koşma Nazım Şekli Nedir?

0 4.505

İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatında koşuk nazım şeklinin Halk Edebiyatı’ndaki gelişmiş şeklidir koşma. En az iki, en fazla dört ya da altı dörtlükten oluşur. Hecenin 8’li ve 11’li kalıplarıyla oluşturulur. Kafiye örgüsü “aaab/cccb/dddb” veya “abab/cccb/dddb” şekilndedir. Yapısına göre koşmalar, konusuna göre koşmalar ve ezgilerine göre koşmalar olarak üçe ayrılır.

1. Yapısına Göre Koşmalar

sanatalemi-4-edebiyat-yarismasi-basliyorAsıl Koşma: En yaygın koşma türüdür. Düz koşma olarak da adlandırılır. İki veya beş dörtlük arasında söylenir. 8’li veya 11’li gece ölçüsü kullanılır.
Koşma Şarkı: İlk dörtlüğün ikinci ve dördüncü mısralarıyla diğer dörtlüklerin dördüncü mısralarının kavuştak yani nakarat olarak aynen devam etmesiyle oluşur.
Musammat Koşma: iç kafiyelere sahip olan koşma türüdür.
Tecnis Koşma: Bütün kafiyeleri cinaslı olan koşmadır.
Müracaa Koşma: Diyalog şeklinde oluşturulan koşmadır. Dedim dedili koşma olarak da adlandırılır.
Zincirleme Koşma: Her dörtlüğün son mısrasında bulunan kafiyeli sözcüğün bir sonraki dörtlüğün ilk mısrasında tekrarlanmasıyla oluşturulan koşma biçimidir.
Ayaklı Koşma: Koşmanın ilk iki ve son iki mısrasından, diğer dörtlüklerde ise son mısrasından sonra beş heceli ziyade adı verilen bir mısra eklenmesiyle oluşturulan koşma biçimidir.
Yedekli Koşma: Bir dörtlüğün ikinci mısrasından sonra bir maninin yerleştirilmesiyle oluşur.
Zincirbend Ayaklı Koşma: Ayaklı koşmaların ziyade mısralarının son sözcüklerinin, kendinden sonra gelecek mısralarda tekrarlanmasıyla oluşturulur.
Musammat Ayaklı Koşma: Hem musammat hem de ayaklı olma özelliklerine sahip koşma türüdür.
Musammat Zincirbend Koşma: Hem musammat hem de Zincirbend koşmanın özelliklerini gösteren koşma türüdür.

2. Konusuna göre koşmalar

Güzelleme: Bir kimseyi, bir güzeli, bir yeri veya herhangi bir manzarayı övmek amacıyla söylenmiş koşmalardır.
Koçaklama: Yiğitlik, kahramanlık, savaş konularında söylenen kendine has ezgilerle icra edilen koşma türüdür.
Taşlama: Toplumdaki eksikliklerin, kişilerin aksayan yönlerinin iğneleyici bir biçimde anlatılmasıyla oluşturulan koşma türüdür.
Ağıt: Bir kişinin ölümünden sonra duyulan üzüntüyü veya doğal afet, hastalık gibi çaresizlikler karşısında duyulan korkuyu ifade eden ezgili sözlerdir.

3. Ezgilerine göre koşmalar

Semai: 4+4=8’li hece ölçüsüyle söylenir. Kendine özgü bir ezgisi vardır. Şu dörtlükte şairin mahlası geçer.
Varsağı: Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yaşayan Varsak Türklerinin özel bir ezgiyle söyledikleri koşmalardır. Bre, hey, behey gibi ünlemler kullanılır.
Destan: Yiğitlik, savaş, deprem gibi toplumsal açıdan önemli olan konuların işlendiği uzun koşmalardır.

Kaynakça:
Türk Halk Edebiyatı El Kitabı

Yazar:Mustafa Bostan

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku