Kriz; kişinin baş edemediği ve kendi sorun çözme becerilerinin yetersiz kaldığı, kişinin yaşamını zorlayan, sıkıntıya sokan, ruh sağlığını olumsuz yönde etkileyen olaylardır. Yani kriz düzenli, normal giden bir durumda bozulma meydana gelmesidir.
Eski bir Çin atasözünde kriz, tehdit aynı zamanda da fırsat anlamına gelmektedir.
Kriz kelimesi genelde bizde, sıkıntı verici, acil ve stresli bir olayı çağrıştırır. Yani kriz olumsuz duygusal dağılma ile sonlanabileceği gibi, olumlu olarak kişisel gelişme ve büyüme ile sonlanabilir. Kişinin kendini geliştirmesi ve olgunlaşması için dönüm noktası ve fırsat olarak da bilinir. Hastalanma, bir yakınını kaybetme, travma sonucu sakatlanma, iflas etme, hapse girme, işkenceye maruz kalma gibi olaylar kriz oluşumuna örnektir. Krizin belirtileri; kişiyi zorlayan uzun süreli stresin var olması, kayıp yada bireyin yaşamını tehdit eden bir olayın olması, bireyin durumu denetleyememesi, sorun çözme becerilerinin yetersiz kalması, yaşam dengesinin bozulması, belirsizlik, rahatsızlık, kaygı, geleceğin belirsiz olarak görülmesi ve tüm bu belirtilerin 2-6 hafta süresince görülmesidir. Kriz durumsal ve gelişimsel olmak üzere ikiye ayrılır. Gelişimsel krizler; gelişim evrelerinde yaşanan krizlerdir. Durumsal krizler; birden ortaya çıkan bireyin yaşamını tehdit eden durumlardır.
Herkesin yaşamında hemen hemen yaşadığı kriz olayları vardır. Bu olaylara karşı gücümüz yetmemiş, eski deneyim, tecrübelerimiz ve sorun çözme yöntemlerimiz yetersiz kalmıştır. Bir olayı kriz haline getiren özelliği; bardağı taşıran son damla olmasıdır. Tabi ki bu sorunun kriz haline dönüşüp dönüşmemesi kişisel özelliklere, ilişki biçimlerine, kişinin algılama şekline de bağlıdır. Örneğin; bir kişi bir olayı bardağı taşıran son damla olarak önemsiyor, olayı sıkıntılı, stresli olarak algılayıp, kriz haline dönüştürüyor. Diğer kişide, olayı o kadar önemli, sıkıntılı, stresli bir durum olarak değerlendirmeyebilir. Yani aynı olay, farklı kişilerde farklı önemler taşımaktadır. Kişilik yapısı, olayı algılama ve yorumlama şeklimiz çok önem taşımaktadır.
Birey, kriz yaşadığı zaman, kendini engellenmiş hisseder, duygusal olarak çıkmaza girer ve elinden bir şey gelmediğini hisseder. Hiçbir çözüm yolu işe yaramaz ve kendini çaresiz hisseder. Kriz sonucunda bireyde iç ve dış olarak bazı değişiklikler ortaya çıkmaktadır. İç değişiklikler; bir hastalığın ardından kişide meydana gelen değişikliklerdir. Dış değişiklikler ise; kişiyi dıştan etkileyen olayların (yakının kaybı gibi) kişinin uyum gücünü azaltmasıdır.
Bireylerin bu durumda psikolojik destek veya yakınlarından destek alması ve bu durumun geçici olduğunun anlatılması gerekir. Kriz tedavisi 1-5 hafta içerisinde sonuçlanmaktadır. Geçici bir durumdur ve kısa sürede yardımla çözüme ulaşır. Bu içinden çıkılmaz bir hal alan durumun geçici ve kısa sürede çözüleceğini bilmek, bireyi biraz olsun rahatlatacaktır. Çevresinde bireye destek sağlayacak kişilerin olup olmaması da önemli bir faktördür. Kişiler yakın çevresinin desteğini hissettiğinde kriz ile daha kolay baş etmektedirler. Sorunun üstesinden gelmesine yardımcı olunmalı.
Yazar:Sevde Alp