Beslenme, iltihabi süreci ve bununla savaşan antioksidan kapasiteyi doğrudan etkilediği için önemlidir. Vücutta iltihabi sürecin artması, antioksidan kapasitenin azalması müzmin-kronik-süreğen bronşit gibi hastalıkların görülme sıklığını artırır. Müzmin bronşiti olanların omega-3 yağ asitlerinden zengin balıkların (somon, sardunya, uskumru, ringa, alabalık gibi) tüketimini artırmasıyla yakınmalarında azalma sağlanır.
C Vitamini: Günde 500 mg C vitamini bağışıklık sistemini destekleyip akciğerlerde oksidatif hasar gelişimini önleyebilir. Soğuk algınlığı ve gribin ağır semptomlarını azaltıp bronşit oluşumunu önleyemeye yardımcıdır.
E vitamini: Hava kirliliği ve sigara dumanı gibi akciğerlere zarar veren ve oksidatif hasara sebep olan etkenlerden korunmak amaçlı günde 400 IU E vitamini takviyesi önerilir. Uzun süreli kullanımı önerilmez.
N-Asetilsistein (NAC): Aminoasit türevi olan NAC, mukusun incelmesini sağlar (mukolitik) ve öksürüğü baskılar. Akut ve kronik bronşitte mukolitik etkiyi sağlamak için günde 300-600 mg NAC takviyesi önerilir.
Bromelain: İltihap önleyici, fibrinolitik ve mukolitik etkilidir. Sinüzit, bronşit ve zatürree tanısı konulmuş hastalara, yemek aralarında olmak üzere günde 3 kez 500-750 mg dozda bromelain takviyesi önerilir.
Linoleik asit ve affa linoleik asit: Tekrarlayıcı solunum yolu enfeksiyonu olan çocuklarda 855 mg alfa linoleik asit ve 596 mg linoleik asit desteği verilmesiyle atakların sayısı ve süresinin azaldığı saptanmıştır.
ÖNERİLEN BİTKİSEL İÇERİKLİ TAKVİYELER
Ekinezya: Bağışıklık sistemini destekleyen, soğuk algınlığı ve grip gibi hastalıkların semptomlarını hafifletip hastalığa yakalanma riskini ve sıklığını da azaltan bitkisel bir destektir. Günde 2 kez 300~ 600 mg ekstresini içeren bir preparat ya da 2-4 mi tentürünün alınması önerilir. Bu uygulamaya hastalık belirtileri ilk ortaya çıktığı zaman başlanır ve 7-10 gün boyunca devam edilir. Bazı kombine ekinezya ve astragalus türleri de güçlü antiviral ve antibakteriyel özellikleri nedeniyle önerilmektedir.
Sarımsak ekstresi: Bağışıklık sitemini desteklemek için ve enfeksiyonlara karşı antibaktriyel amaçlı günde 600 mg alınması önerilir.
Duvar sarmaşığı (Hedera helix): Akut ve kronik bronşitte balgam söktürücü özelliği nedeniyle kullanılmaktadır. Yapraklarından hazırlanan tentür, sıvı ve kuru ekstresi, kapsül, tablet ve şurup formlarında yer almaktadır. Günlük doz olarak, 1-5 yaş arası çocuklar için 150 mg, 6-12 yaş arası 210 mg ve 12 yaş üstü için ise 420 mg kuru ekstresini içeren preparatların alınması önerilmektedir.
Afrika sardunyası (Pelargonium sidoides): Güney Afrika’da yetişen ve umckaloaba olarak bilinen sardunya (ıtır) türüdür. Köklerinden hazırlanan ekstre, üst solunum yolu enfeksiyonlarında, özellikle bronşitte etkilidir. Umcka olarak da ilaç endüstrisinde yer almaktadır.
Meyan ve Lobelya (Glycyrrhiza glabra, Lobelia inflata): Günde 1-2 gram kurutulmuş meyan kökü veya sıvı ekstresinden 2-4 ml, kuru ekstresinden ise 250-500 mg dozda balgam söktürücü olarak önerilir. Lobelya otu ise günde 3 kez 0.2-0.6 gram kuru toz halinde, Lobelya tentüründen günde 3 kez 15-30 damla ve sıvı ekstresinden ise günde 3 kez 8-10 damla ekspektoran etkiyi sağlamak için önerilmektedir.
Ginseng: Soğuk algınlığı ve gripte, ayrıca bronşite neden olabilecek solunum sistemi enfeksiyonlarında immün sistemi desteklemek amacıyla ginseng içeren preparatlardan da yararlanılır.
TIBBİ ÇAYLAR
Akut bonşit ve öksürük karışım:
Kekik, 20 gram
Çuhaçiçeği kökü, 10 gram
Öksürükotu yaprağı, 10 gram
Sığırkuyruğu çiçekleri, 10 gram
Yaprak ve çiçek drogları ve toprak üstü kısımlarından oluşan droglar kabaca parçalanır, kök drogları ise ince parçalanır, hepsi homojen olarak karıştırılır. 2 tatlı kaşığı çay karışımı 250 ml kaynamış su içine ilave edilir ve ağzı kapalı olarak 10 dakika demlenip süzülür. Akut bronşit ve öksürükte günde birkaç kez 1 çay fincanı içilir. Uyarı: Çuhaçiçeği karaciğere toksik olabilecek pirolizidin alkaolitleri taşımaktadır. Uzun süreli kullanılmamalıdır.
Bronşit ve akciğer amfizeminde kuvvetli balgam inceltici karışım:
Ebegümeci çiçekleri, 40 gram
Çuhaçiçeği kökü, 20 gram
Oğulotu yaprağı, 20 gram
Alıç çiçeği, 20 gram
2 tatlı kaşığı çay karışımı 150 ml kaynamış su içine eklenir, ağzı kapalı olarak 10 dakika demlenip süzülür. Sabahları aç karnına içilir. Kronik bronşit ve akciğer amfizeminde kuvvetli balgam inceltici özellik göstermektedir.
Balgam inceltici ve enflamasyon önleyici karışım:
Çuhaçiçeği köleleri, 10 gram
Kekik, 10 gram
Sinirotu yaprakları, 10 gram
Eşit miktarlarda droglardan alınıp, karışım hazırlanır. 1 çay kaşığı drog, 1 su bardağı kaynar su içinde demlenir. Günde 3-4 kez 1 çay fincanı balgam inceltici ve enflamasyon önleyici olarak içilir.
Balgam söktürücü karışım-1:
Anason meyvesi, 10 gram
Sinirotu yaprakları, 10 gram
Kekik, 30 gram
Meyan kökü, 30 gram
1 çay kaşığı drog karışımı, 1 su bardağı kaynar su içinde demlenir. Günde 3-4 kez 1 çay fincanı içilir.
Balgam söktürücü karışım-2:
Anason meyvesi, 15 gram
Meyan kökü, 25 gram
Hatmi kökü, 35 gram
Ebegümeci yaprakları, 25 gram
Çay karışımı hazırlanmadan hemen önce meyveler ezilir, kök drogları ince kıyılır, yapraklar kabaca parçalanır. 1 çay kaşığı drog karışımı, 1 su bardağı kaynar su içinde demlenir. Günde 3-4 kez 1 çay fincanı içilir. Uyarı: Meyankökünün kortizon benzeri etkisi bulunmaktadır. Yüksek tansiyonu olanlara ve kalp glikoziti kullananlara meyan kökü önerilmez. Hatmi ve ebegümeci müsilaj içermektedir. Alınan diğer ilaçların emilimini geciktirebilir. İlaç ile çay tüketimi arasında en az 2-3 saat olmalıdır.
Papatya çayı:
3 gram (1 tatlı kaşığı) tıbbi papatya, 1 bardak kaynar su içinde ağzı kapalı olarak 5-10 dakika demlenir, süzülür. Yemek aralarında olmak üzere günde 3-4 kez içilir.
Akut bronşit çayı:
5 adet karanfil
6 adet okaliptüs yaprağı
600 ml su içinde 2 dakika kaynatılır, 5 dakika demlenip süzülür. Yarım limon suyu sıkılıp günde birkaç kez 1 çay fincan içilir. Etkiyi artırmak için karışıma defne ve nane yaprakları ile kuşburnu meyvesi de ilave edilir.
Öksürüğe karşı çay karışımı (Alman standart kayıtlarına göre):
Hatmi kökü, 25 gram
Rezene, 10 gram
İzlanda likeni, 10 gram
Sinirli ot yaprağı, 15 gram
Meyan kökü, 10 gram
Kekik, 30 gram Çay karışımı hazırlanmadan hemen önce meyveler ezilir, köleler ince kıyılır, yapraklar kabaca parçalanır. 1 çay kaşığı bitki karışımı, 1 su bardağı kaynar su içinde demlenir. Günde 3-4 kez 1 çay fincanı içilir.
Göğüs yumuşatıcı çay karışımı (Alman farmakopesine göre):
Hatmi kökü, 40 gram
Hatmi yaprağı, 20 gram
Meyan kökü, 15 gram
Sığırkuyruğu çiçekleri, 10 gram
Menekşe kökü, 5 gram
Anason /ezilmiş, 10 gram
Çay karışımı hazırlanmadan hemen önce meyveler ezilir, kökler ince kıyılır, yapraklar kabaca parçalanır. 1 çay kaşığı bitki karışımı, 1 su bardağı kaynar su içinde demlenir. Günde 3-4 kez 1 çay fincanı içilir.
Öksürük ve bronşit için çay karışımı:
Rezene, 10 gram
Karnıyarık tohumu, 25 gram
Meyan kökü, 25 gram
Kekik, 20 gram
Hatmi yaprağı, 5 gram
Mavi kantaron, 5 gram
Ebegümeci çiçekleri, 5 gram
Primrose çiçekleri, 5 gram
Çay karışımı hazırlanmadan hemen önce meyveler ezilir, köleler ince kıyılır, yapraklar kabaca parçalanır. 1 çay kaşığı bitki karışımı, 1 su bardağı kaynar su içinde demlenir. Günde 3-4 kez 1 çay fincanı içilir.
Pektoral çay:
Hatmi yaprağı, 20 gram
Isırgan yaprağı, 10 gram
Atkuyruğu, 10 gram
Sinirli ot yaprağı, 5 gram
Ebegümeci çiçekleri, 5 gram
Ihlamur çiçekleri, 5 gram
Sığırkuyruğu, 2.5 gram
Rezene meyvesi/ezilmiş, 2.5 gram
Çay karışımı hazırlanmadan hemen önce meyveler ezilir, köleler ince kıyılır, yapraklar kabaca parçalanır. 1 çay kaşığı bitki karışımı, 1 su bardağı kaynar su içinde demlenir. Günde 3-4 kez 1 çay fincanı içilir.
AROMATERAPİ UYGULAMALARI
Papatya çayı ile inhalasyon: 6 gram tıbbi papata kaynar su içine ilave edilir ve buğu olarak yararlanılır.
Papatya çayı ile banyo: 1 litre kaynar su içine 50 gram papatya ilave edilir. 10-1 5 dakika demlenmeye bırakılıp süzülür. İçi su dolu küvete ilave edilir. Banyoda kalma süresi 10-15 dakikadır.
Kafur merhemi: %10-20 kafur içeren merhem göğüs bölgesine, gün içinde birkaç kez oyularak tatbik edilir. Ancak çocuklar için kafur oranı %5’i geçmemelidir.
Okaliptüs uçucu yağı ile inhalasyon: Güçlü antimikrobiyal özelliktedir. Soğuk algınlığı, bronşit ve nezle durumunda inhalasyon yoluyla etkilidir.
İçi kaynar su dolu bir kasenin içine 3 damla okaliptüs uçucu yağı eklenir ve buğu şeklinde yararlanılır. Gün içinde 3-4 kez inhalasyon uygulaması yapılır. Ayrıca kağıt mendil üzerine damlatılan okaliptüs yağından da yararlanılır.
Masaj yağı: 50 ml organik soya yağı (üzüm çekirdeği veya susam yağı da olabilir), 2 damla Buğday rüşeymi yağı, 15 damla okaliptüs yağı ile yağ karışımı hazırlanır. Günde 3 kez göğüs ve karın bölgesine masaj olarak uygulanır.
Yazar: Fatih Bolelli