Lilith hangi kaynaklarda geçer : Lilith figürü Yahudi kültüründe yaygın olarak bulunsa da kökeni Sümerlerde Succubus’a dayanır. Lilith’in ilk Yahudi öyküsü Ben Siranın Alfabesinde geçer . Lilith, Ben Siranın Alfabesi’den önceki dönemde çoğunlukla “ilk kadın” yerine bir şaytan olarak görülür. Lilith’in belirsizliği nedeniyle, hem edebiyatta hem de sanatta birçok farklı şekilde karşımıza çıkar. Bazı teolojik araştırmacılar, Lilith’i “ilk Kadın” olarak kabul ederken diğerleri hala bir şaytan olarak görürler. tarihsel olarak sanatta da Lilith, genellikle çeşitli renklere bürünmüş bir bahçede canlandırılır.
Talmud’a göre de; ilk bölümde anlatılan Adem’in eşi Lilith, ikinci bölümde bahsedilen Adem’in eşi ise Havva olarak geçer.
Lilith geceleri Adem ve Havva’nın soyundan gelen erkeklerin rüyasına girer. Onların rüyalarında kendini göstererek tohumunu çalar. Daha sonra bu tohumları vampir, kurt adam, şeytan ve cin gibi kötü yaratıklar doğurmak için kullanır. Bu nedenlere bağlı olarak, Lilith için “Kutsal Fahişe” de benzetmesi yapılır.
Hangi dinler Lilith’den bahsetmez?
Kur’ana göre de önce Ademin yaratıldığı ve Adem’in kaburgalarından Havva olan bir eş yaratıldığını söyler. Bu yüzden Lilith’den bahsedilmesi söz konusu bile değildir. Kur’an’da şöyle bahsedilir:
O (Allah) ki, sizi tek bir nefisten (Adem’den) yarattı. Ondan sükun bulması için, kendisinden zevcesini (eşini) yarattı. O zaman ki, onu örttü, o hafif bir yükle yüklendi ve onunla (o yükle) dolaştı. Arkasından ağırlaştı. Ve o ikisi, Rableri olan Allah’ı çağırdı: “Şayet bize bir salih (çocuk) verirsen, elbette biz, teşekkür edenlerden olacağız.”
[Araf (7) / 189]
Ayrıca Hristyan dini için de böyle bir figür İncilde geçmemektedir.
Lilith mitolojisi
Talmut’un ilk bölümüne göre Lilith Adem’in ilk karısı olarak geçer. Bu hikayeye göre Lilith Tanrı tarafından Adem ile çamurdan yaratıldı. Adem ile cennete yaşamak için yerleştirildi. ve Adem ile Lilith arasında sorunlar çıkmaya başlar. Adem, Lilith üzerinde hakimiyet kurmaya çalışır. Hikayeye göre Lilith Adem’in altında yatmayı reddettiği anlatılır. Lilith, İkisinin de çamurdan ve eşit yaratıldıklarına inanıyordu. Dolayısıyla Adem üstünlük taslamamalıydı diye rivayet edilir. Sonunda birlikte yaşamanın imkansız olduğunu anlayan Lilith, Tanrı’nın söylenmemesi gereken ismi (cennetten çıkmak için parola) söyleyerek yeryüzündeki Kızıl Deniz yakınlarında bir mağaraya sığınır. Orada cinlerle arkadaş olur. Sonrasında kral bir cin olan Şamael ile evlenir ve günde 100 çocuğu olur.
Adem’in yalnız kalması ve Lilith’e olan ihtiyacından dolayı Tanrı’ya Lilith’in tekrar geri getirmesi için sığınır. Tanrı, Lilith’i geri getirmek için üç melek görevlendirir. Senoi, Sansenoi ve Sammangelof. Üç melek, çocukları taşıyan bir mağarada Lilith’i bulur; ancak Lilith cennete geri dönmeyi reddeder. Melekler onu itaatsizliği yüzünden her gün 100 çocuğunu öldüreceklerini söyler. Lilith ise Adem’in soyundan gelen, yeni doğan bebekleri; erkek çocukları doğumdan 8 gün sonra ( sünnet edilene kadar) kız çocuklarını ise 20 gün sonra canlarını alacağını bildirir. Ancak Lilith bu üç meleğin ismini taşıyan çocuklara dokunmayacaktı.
Melekler gittikten sonra Lilith cenette dönmeye çalıştı ancak gelişinde Adem’ın zaten başka bir arkadaşı olan Havva (Adem’in kaburgasından yaratılan) ile birlikte olduğunu görür. Lilith, intikam almak üzere Adem uykudayken rüyayla ilişkiye girip Adem’in tohumuyla “lilyumu” (lilyum: Lilith’den olan çocuklar) yaratır. Melekler tarafından öldürülen çocukların yerine dünyevi iblisler getirilir. Bu yüzden Lilith, erkeklerin gece emisyonlarının nedeni olduğu söylenir. Böylece daha çok iblis yaratma imkanı bulur.
Lilith’in feminist sembolü haline gelmesi
Lilith erkek egemen zihniyete karşı çıkıp eşitlik mücadelesi veren “ilk kadın” olarak bilindiği için dünyada bazı kesimler için önemli bir simge haline gelmiştir. Lilith’i, erkekler ve çocuklar için kötülük ve intikamcı olarak da bilinmesi ayrıca pagan dönemine ait bu olumsuz figürün yeniden orta çıkması kilise ve bazı dindar çevrelerin tepkisini almıştır. Buna rağmen ABD’li Yahudi feministler tarafından “Lilith” adlı bir dergi çıkarırlar. Sadece kadın müzisyenlerin katıldığı “Lilith Fair” isimli gezici bir müzik festivali düzenlenir. Ayrıca bazı alternatif din seçen “Nev Age” gruplar kendilerine “Lilith” sembol yapar.
Lilith’inin kötü intikamcı yanlarına rağmen, mitolojide geçtiği gibi hala yaşıyor olması ve sahip olduğu bir gizemi nedeniyle kadın iktidar sembolü olmaya devam etmektedir. Ayrıca yoruma da her zaman açıktır. Bu nedenle Lilith, kadınların gelenek içinde sembolizmini ve gücünü yeniden yorumlamasını sağlayabiliyor açısından önem arz eder.
Kaynakça:
http://www2.kenyon.edu/Depts/Religion/Projects/Reln91/Power/lilith.htm#Who
Yazar: Kadir Coşkun