Meyve ve sebzeler dengeli bir diyetin önemli bir parçasıdır. Türkiye Tarım Bakanlığı her öğünde meyve ve sebzeler tüketilmesini önermektedir. Yetişkin kadınlar her gün yaklaşık 2 adet meyve ve sebze yemelidirler. Yetişkin erkekler günde yaklaşık 3 adet meyve ve sebze yemelidir. (Sebzeler genelde ana yemek olarak tercih edildiğinden haftada 3 kez sebze ağırlıklı yemek tüketilmesi gerektiği belirtilmektedir.)
Meyve ve sebzeler açısından zengin bir beslenme sağlamanız, yüksek tansiyon, kalp rahatsızlığı, inme ve bazı kanser türlerini içeren birçok sağlık durumu riskini düşürmeye yardımcı olabilir. Ancak düzgün bir şekilde işlenilmemesi durumunda, meyveler ve sebzeler gıda kaynaklı patojenlerin kaynağı olabilir. Örneğin, listerya, salmonella veya diğer bakterilerle kontamine olabilirler. Onların tadı, dokusu ve görünüşü de düzgün bir şekilde saklanmazsa zarar görebilir. Bu nedenle, meyve ve sebzeleri nasıl temizlenip depolanması gerektiğini öğrenmek çok önemlidir.
Çoğu üretici size ulaşmadan önce uzun mesafelerle seyahat ederler. Meyve ve sebzeler yol boyunca zararlı bakterilere veya diğer kirleticilere maruz kalabilir. Bu organik ve böcek öldürücü olmayan gıdaların yanı sıra konvansiyonel ürünler için de geçerlidir. Görünen ve lezzetli olan yiyecekler bile kontamine olabilir.
Zararlı kirleticileri önlemek için, ürünü yemeden önce yıkamak gereklidir. Bunu yapmak için sabun veya ticari olarak üretilen sabunlar kullanmak gerekmez. Sadece su kullanılabilir. Sert, temiz bir fırça firmanın meyve ve sebzelerini temizlemenize yardımcı olabilir. Gıda fırçası diğer temizleme amaçları için kullanılmamalıdır. Mumlu bir kaplamayla kaplı meyve veya sebzeler yiyorsanız, yıkadıktan sonra kaplamayı bir kağıt havlu veya bez ile ovun.
Ürünleri yemeden önce yıkamak önemlidir, ancak çok aşırı yıkamak da meyve ve sebzenin vitaminlerinin ölmesi demektir. Çok fazla nem, meyve ve sebzelerin hızlı bir şekilde kötüleşmesine neden olabilir. Onları yıkamadan önce yemeye hazır olana kadar bekletilmelidir. Onları vaktinden önce yıkamanız gerekiyorsa, onları saklamadan önce iyice kurulamanız gerekmektedir. Önceden yıkanmış sebzeler genellikle ek yıkamaya ihtiyaç duymazlar.
Farklı meyve ve sebzeler farklı şekillerde depolanmalıdır. Tarım Kooperatif Merkezi’ndeki uzmanlara göre, sebzeler genellikle dört çeşit depolama alanından birine ihtiyaç duymaktadırlar; soğuk nemli depolama, serin nemli depolama, soğuk kuru depolama ve sıcak kuru depolamadır. Genel kullanım olarak, buzdolabının 18°C civarında tutulması gerekir. Sebzeler buzdolabının daha keskin bölümünde saklanmalıdır. Bu bölüm, çoğu buzdolabının altında bulunan çekmecekerden oluşmaktadır. Patlamanın genellikle kendi nem kontrolleri vardır. Mümkünse sebzeler en iyi oldukları sıcaklık ve nemde saklanmalıdır.
Soğuğa, nemli saklamaya en iyi sonucu veren ürün şunlardır; elma, brokoli, havuç, marul, patlıcan. En iyi soğuk, kuru depolamada saklanan ürünler şunlardır; Sarımsak, soğan. En sıcak ve kuru şartlar altında saklanan ürünler ise acı biber, balkabağı, kış kabağı, patatesler. Güvenlik nedeniyle, yıkanmış ve kesilmiş meyve ve sebzeler soğutulmalı veya dondurulmalıdır. Tazeliğini korumak ve havayla temasını sınırlandırmak için yıkanmış ve kesilmiş ürünleri bir plastik torba veya kapalı kapta saklamak gerekmektedir. Meyvelerin ve sebzelerin, bakteri ile muhtemel kontaminasyonunu önlemek için daima çiğ et ve süt ürünlerinden uzak tutulmalıdır.
Neredeyse tüm meyve ve sebzeler dondurucuda saklanabilir. Donma, birçok meyve ve sebzenin dokusunu değiştirebilir, ancak genellikle tadlarını, besinlerini ve sağlık yararlarını korumaktadır. Mevsimlik meyveleri veya sebzeleri yılın ilerleyen zaman dilimlerinde depolamak çoğu ev kadınının yaptığı iştir. En sağlıklısı meyveleri ve sebzeleri hava geçirmez kaplarda dondurmaktır. Olgunlaşmamış ürünlerin dondurulmasından kaçınmak gerekir. Marul, ıspanak, pazı gibi çiğ tüketimi düşünülen yapraklı yeşillikler dondurulmamalıdır.
Bazı ürün çeşitleri buzdolabından ve derin dondurucudan çıkarılmalıdır. Bunun yerine, serin ve kuru bir yerde saklanmalıdır. Bunlar arasında şunlar bulunur: domates, muz, patates, limon, turp. Özellikle, domatesler buzdolabına konulduğunda lezzet ve besin maddelerini kaybedebilir. Ayrıca, istenmeyen bir doku da geliştirebilirler.
Bütün meyvelerin genellikle soğutulmasına gerek yoktur. Bununla birlikte, soğutma, olgunlaşma sürecini yavaşlatır. Onları soğutmak, daha uzun süre taze kalmalarına yardımcı olabilir. Meyveyi yıkayıp kesince, daima buzdolabında veya dondurucuda saklamak gerekmektedir.
Yazar: Osman Uçar