Modern Zaman Hastalığı: Egoizm’le (Bencillik) Nasıl Mücadele Edebiliriz?

Modern zaman hastalığı olarak da tanımlayabileceğimiz bencillik, toplumdan aile içine kadar inmiş ve çoğumuzun şikayet ettiği bir davranış biçimi halini almıştır. Bu yazıyı yazmam için ilham kaynağı olan insan da, bencilliği hastalık seviyesinde yaşayan ve bu yüzden etrafına zarar veren biri… “Artık hiçbir şey eskisi gibi değil, nerede o eski günler…” deyip diye iç çektiğimiz birçok konudan sadece biri, ama yaşadığımız çoğu olayın da temelinde yatan sebep ” Egoizm”…

Egoizmi etimolojik olarak incelersek; “ego”, Latince’de kişinin dış dünya ile bağlantıda olan kısmı anlamına gelmektedir. Kelime anlamı olarak kişinini mizaç ve huy olarak adlandırdığımız öne çıkan kişilik özellikleridir. Temsilcisi “Thomas Hobbes” olan egoizme göre, insan ben sevgisi ile hareket eden bir canlıdır. Bireyin davranışlarının iyi yada kötü olduğunu yine kendisi belirlediğinden, her insanın çıkarı birbiriyle aynı olamayacağından, evren ahlak yasası diye birşey kabul edilemez.

Egoizm kendi içerisinde çeşitlere ayrılmaktadır. Egoizm çeşitlerini inceleyecek olursak;

Etiksel (Ahlaki) Egoizm: Bireylerin her zaman kendi çıkarlarına uygun davranışlar göstermelerinin doğru olduğunu savunan bir doktrindir. Örneğin, komşunuzun çöpünü camdan aşağıya atması, yorulup aşağıya inmemek için sadece kendini düşündüğü için gösterdiği bir davranıştır. Aslında bu davranışı ile apartman görevlisi başta olmak üzere, doğaya, çocuklara, hayvanlara, etrafındaki bir çok canlıya zarar vermektedir. Basit ve küçük bir bencillik tahmin edemeyeceğiniz büyüklükteki zararları içinde barındırabilir.

Psikolojik Egoizm: Bireylerin her zaman kendi çıkarları için hareket ettiği savunan doktrin. Bu doktirinde, insanın her davranışının temelinde kendi egosunu tatmin etmek yatmaktadır. İnsanın dünyaya bir çocuk getirmesi, aile olmak, çoğalmak çabası gibi görünse de ; temelinde anne-baba olma hazzını o duyguları yaşamanın bencilliği yatmıyor mu?

Rasyonel Egoizm: Bu doktirin insanların kendi çıkarları için davranışlar göstermesi durumunun rasyonel olduğunu savunmaktadır. Objektivizmin öncülerinden Ayn Rand, başkalarının hak-maddi kayıplarına bile neden olsa tüm amacımızın kazancımızı artırmak olması gerektiği ve davranışlarımızın da bu yönde olmasının doğru olduğunu savunmuştur. Ayrıca Amerika’nın bugünkü zenginliğini ortak bir amaçla hareket eden kamu için çalışan bir halkın değil, servetlerini artırmak için çalışan,üreten,özgür bir halk sayesinde oluğunu dile getirmiştir. Yani, daha fazla maaş alabilmek için bir üst mevkiyi elde edebilmek amacıyla, işiyle ilgili iyi bir bilgi birikimine sahip olmaya çalışmak dışında, insanların kendine rakip gördüğü kişileri devreden çıkarabilmek için, gösterdikleri yanlış davranışlar, bu doktirin için kabul edilebilir durumlardır. Bu sebeple, bencil davranışlar, biyolojik istekleri tatmin etmek ya da kişisel çıkarlar (makam, mevki,servet, ün, toplumsal kabul ) amacıyla gösterilmiş olabilir.

Karşınızdaki İnsanın Bencil (Egoist) Olduğunu Nasıl Anlarsınız?

Bencilliğin temelinde narsist bir kişilik yatar. Narsist, dünyanın merkezine kendini koyan, kendinden başka hiç kimseyi-olayı umursamayan, çıkarları uğruna doğru olmayan davranışları gösterebilecek yapıda olan ve yaşamı boyunca bu tür davranışları göstermekten rahatsızlık duymayan kişilerdir. Her insanın tabiatında biraz bencillik vardır. Ancak kontrol etmeyi başaramazsanız, hastalığa dönüşür. Bencil (egoist) kişilikli insanların genel davranış şekilleri aşağıda belirttiğim gibi şekillenmektedir.

– Kendi istekleri yemek,içmek gibi yaşamsal gereksinimleri gibi ön plandadır.
– Davranışlarının sorgulanmasına izin vermez. Sorguladığınızda ise bunu yapma nedeni olarak bahaneler uydurur. Sorgulanmak aşırı derecede sinirlenmesine sebep olabilir.
– Onun söylediği her şey doğrudur. Tartışmaya açık değildir.
– “Ama” kelimesini çok sık kullanır. Çünkü her an bahane üretmeye hazırdır.
– Kendisine taviz vermeyen insanları bencillikle suçlar.
– Her ortamda ön planda olmayı ortamın yıldızı olmayı sever. Aksi taktirde sıkılır ve ortamı terk edebilir.
– Yaptığı hatalardan dolayı özür dilemek onun için işkencedir. Özrü bile içten değildir.
– Kendine hep bir güven duvarı örer. Kendisini güvene almak için elinden geleni yapar.
– İnsanlara aşağılayıcı davranmayı sever. Üstün görünmek en iyi meziyetleri arasındadır.
– Aslında davranışlarının yanlış olduğunu bilir ama egosundan kurtulamaz. Bu yüzden etrafı ile ilgilenmiyormuş gibi davransa da insanların kendisi hakkında ne düşündüğünü öğrenmeye çalışır.
– Aile içerisinde sert ve uyumsuz tavırları daha belirginken, toplum içinde kabul görebilmek için dışarıda daha uyumlu davranmaya çalışır.
– Yaptıklarından pişmanlık duymaz. Çünkü her davranışını mantıklı bir temele oturtur.
– Çocuklarında her istedikleri yapılmış,şımartılmış ya da ilgiden yoksun olarak büyütülmüş kişilerde, bu davranış bozukluğu daha fazla görülmektedir.

Bencil Kişiliklere Karşı Yaşamınızı Kolaylaştıracak Öneriler:

– Ona karşı net olun. Sınırlarınızı koyun ve sizi kullanmasına izin vermeyin. Ama bunu tatlı-sert bir tavırla yapmanız faydalı olacaktır. Size bir konu da direttiğinde , ” Ben bu konunda senin gibi düşünmüyorum. Çünkü ….. diye devam eden cümleler kurun.
– Size şartlar koyduğunda, istediğiniz şeyden asla vazgeçmeyin. Ama ona ne hissettiğinizi mutlaka anlatın. “Bunu istemen beni çok üzdü ama sonucu ne olursa olsun istediğini yapamayacağım.” ona verilecek güzel bir cevap olabilir.
– Sizi üzdüğünde, duygularınızı ona hissettirecek şekilde yaşayın.
– Eleştirilerinizi şahsına yönelik değil yaptığı davranışın yanlışlığına yönelik yapın. Eleştirmenize izin vermiyorsa, sizi eleştirmesine izin vermeyin.
– Öz güveninizin tam olduğunu, yalnız kalma korkusu ile istediklerini yapmayacağınızı, ona hissettirin.
– Ona bencil bir kişilik olarak değil, yanlış yetiştirilmiş bir insan olarak bakın.
– En büyük sorunları empati kurmak ( kendini karşıdakinin yerine koymak) olan bu insanların, bencil davranışları başkalarına ya da size zarar verdiğinde, ” Onun-benim yerinde olsan nasıl hissederdin?” diye sorarak duygularını ifade etmesinde ve empati kurmayı öğrenmesinde ona yardımcı olun.
– Özür dilemek istemediğinde bir süre bekleyin bunu talep edin hala yapmıyorsa kesin tavrınızı koyun.

Okuduğunuz her şeyi pratikte uygulamak her zaman mümkün olmayabilir. Karşınıza farklı engeller çıkabilir. Özellikle üçüncü kişilerin ilişkilere müdahalesi istediğiniz gibi davranmanızı engelleyebilir. Bunun için sorun yaşadığınız kişiyle olan probleminizi baş başa konuşmanız faydalı olacaktır. Çünkü herkes her olaya sizin gibi yaklaşmayabilir. Üçüncü kişinin sizin için hissettiği duygular da olumsuz bir davranışı, bildiği halde olumlu gibi yansıtmasına neden olabilir.

El ele, omuz omuza vererek yaşayan, başkalarının mutlululuğunu da kendine sevinç kaynağı yapabilen, bilinçli bir toplum ve bu toplum içinde yaşayan huzurlu bireyler olabilmemiz dileğiyle…

Yazar:Eda Şahan