Kırmızı pancar
Ispanakgiller (Amaranthaceae) ailesine mensup olan, Akdeniz kökenli bir bitkidir. Anavatanı Türkiye, Mısır, Filistin ve Suriye olarak bilinir. Daha sonra dünyanın başka ülkelerine yayılmıştır. Yemeklik kırmızı pancardan başka pancarların şeker pancarı dâhil 15’e yakın türü bulunmaktadır. Ege yöresinde “çükündür” adıyla da bilinen kırmızı pancar sonbaharın gelmesiyle birlikte yavaş yavaş pazarlarda, manavlarda boy göstermeye başlayan bir kış bitkisidir.
Tür adı Beta vulgaris olan kırmızı pancarın (kara pancar) kullanmakta olduğumuz kısmı besin depo etmiş kökleri, yaprakları ve saplarıdır. Kızıl kahverengi yapraklara sahip olan bitkinin toprak altından çıkarılan depo kökü kırmızı-mor renktedir. Bu renkleri veren pigmentler yüksek oranda antioksidan taşımaktadır. Bilindiği gibi antioksidanlar hücrelerde biriken serbest radikallerden kurtulmamıza ve kansere karşı korunmamıza yardımcı olmaktadır. Ülkemizin verimli topraklarından çıkan ve besin olarak tüketilen her bitki farklı özeliklere sahiptir. Kırmızı pancar kökü hafif tatlımsı olup A,B,C,P gibi vitaminler, magnezyum, çinko, potasyum, kalsiyum, fosfor, demir gibi mineraller bulundurur. Sakkaroz ( sükroz = çay şekeri= ) şekeri ile betain adlı bir bileşik de içerir. Bu bileşik kandaki homosistein ( fazlalığı kanın kolay pıhtılaşmasını sağlar) seviyesinin azalmasını sağlayarak damar tıkanıklığını önlemektedir.
Hangi konularda yararlıdır?
*Beslenme uzmanları hücrelerin asitliğini artıran besinlerden çok alkali karakterde olan besinlerin tüketilmesini tavsiye etmektedir. Turp, salatalık, ıspanak ve avokado da kırmızı pancar gibi alkali özelliktedir. Alkali özellik taşıyan kırmızı pancarın en önemli özelliği antioksidanlara sahip olmasıdır
*Karaciğer yenilenmesini sağlayan, saç dökülmesini önleyen, ürtiker gibi kaşıntılı cilt sorunlarını engelleyen kırmızı pancar tansiyonu da dengelemektedir. Tansiyonu düşürerek dengelemesi içerdiği nitrattan dolayıdır. Bu madde vücuda girdiğinde hücrelerde nitrik oksite dönüşür ve damarların genişlemesini sağlar. Bu durumda dolaşım kolaylaşır ve kan basıncı düşer. Yüksek tansiyonlu hastalar rahatlıkla kırmızı pancar tüketebilir ancak şeker içerdiğinden diyabetliler doktor tavsiyesi olmadan tüketmemelidir.
*Afrodizyak özelliği de bulunan kırmızı pancar sindirim sistemini rahatlatan bir etkiye sahiptir. Hazımsızlığa ve kabızlığa iyi gelir, mide ağrılarını ve ekşimeleri kısa sürede geçirir.
Kırmızı pancarla mutfakta neler yapılabilir?
Sıkılarak suyu içilebilse de kırmızı pancar mutfaklarda en çok yapılan turşu yapımında kullanılır. Suyu içilecekse katı meyve sıkacaklarında havuç, elma, karalahana, semizotu, ıspanak gibi meyve ve sebzelerle birlikte sıkılması, pişirilerek tüketilecekse en fazla 15 dakika pişirilmesi önerilmektedir. Çiğ tüketilirse besin değerini kaybetmeyecektir ancak çiğ yiyemeyenler ince dilimleyerek yağ koyulmuş bir tavaya alıp birkaç dakika yumuşatabilir. Pişme sırasında sirke veya limon eklenirse rengi daha açık olacaktır. Daha koyu olması isteniyorsa cep sodası ( sodyum bikarbonat ) ilave edilmelidir.
Kırmızı pancar ile yoğurtlu mezeler ve salatalar da yapılabilmektedir. Piyasada kırmızı pancar pekmezine de rastlanmaktadır. Kırmızı pancarla yapılabilecek yiyeceklerden birkaç tarifle devam edelim.
Kırmızı pancar turşusu
Yumuşayacak kadar haşlanan 1 kg kırmızı pancarın kabukları soyulur ve istenilen büyüklükte dilimlenerek temiz kavanozlara sap kısımlarıyla birlikte doldurulur. 2 çay bardağı üzüm sirkesi, çay kaşığının ucuyla limon tuzu, 1 tatlı kaşığı doğal kaya tuzu, 1 tatlı kaşığı toz şeker ve 1 bardak suyla ( kırmızı renk alan haşlama suyunun da bir kısmı ilave edilebilir) hazırlanan sıvı karışım kavanozdaki pancarların üzerine dökülür. İçine birkaç diş soyulmuş sarımsak doğranarak ve birkaç adet tane karabiber atılarak kapakları hava almayacak şekilde kapatılır. Bir veya iki gün sonra yenilecek kıvama gelen kırmızı pancar turşusu sofraları süsleyecek, sağlığınızın korunmasına yardım edecektir. Kapağı açıldıktan sonra buzdolabında saklanmalıdır. Pancar turşusu diğer salataların süslemesinde de kullanılabilir.
Kırmızı pancar suyu
Kırmızı pancar suyu mutlaka başka meyve ve sebzelerle yarı yarıya olacak şekilde seyreltilerek hazırlanmalıdır. Seyreltilmemiş olarak içilirse karaciğer zarar görebilir. Geçici olsa da ses tellerini etkileyebilmektedir. Özellikle kansızlık ve demir eksikliği problemi yaşayanlar için kırmızı pancarın suyunu içmeleri önerilir. Kırmızı pancar suyu havuç suyuyla birlikte hazırlanırsa kan yapımında, alyuvar sayısının artmasında daha etkili olmaktadır. Böbreklerinde kum olanlar kırmızı pancar suyu ile kolay dökebilmekte, hipertansiyon hastaları günde 250 ml ( bir su bardağı) içerse yarar görmektedir. Böbrek taşı, onikiparmak bağırsağı ve mide ülseri şikâyetleri olanlar az tüketmeli veya hiç tüketmemelidir. Egzersiz yapılmadan önce içilecek bir bardak pancar suyu dayanıklılığı artıracak, direnç verecektir.
Yoğurtlu kırmızı pancar
Haşlanmış ve yumuşamış kırmızı pancarlar kabukları soyulduktan sonra rendelenerek sarımsaklı yoğurtla karıştırılır, güzel görüntüsüyle gözleri, lezzetiyle de mideleri büyüler.
Kırmızı pancar salatası
Yumuşayacak kadar normal veya sirkeli suda haşlanan kırmızı pancarlar ılıyınca dış kabukları soyulur. Rendelenen veya küçük parçalar halinde doğranan pancarların üzerine saf zeytinyağı ve limon suyu dökülerek yemeklerle birlikte tüketilir. Limon suyu yerine sirke de kullanılabilir, Sirke rengini de koruyacaktır. Dileyen baharatlarla da tatlandırabilir. Bu tür bir salata çiğ pancarla da yapılabilir.
Pancar kavurması
Kökü kadar yaprakları da çok şifalı olan kırmızı pancarın kavurması da yapılabilir. Yıkanıp temizlenmiş yaprakları bıçakla kesmeden elle koparılarak zeytinyağı koyulmuş bir tavada hafifçe kavrulur. Kavurma sırasında bir veya iki diş sarımsak da doğranabilir. Kavurma işlemine ince küçük parçalar şeklinde doğranan pancar kökleri de dâhil edilebilir. Yapraklar suda haşlanarak salata gibi de kullanılabilir ancak bu durumda vitamin kaybının olmaması için suyu atılmamalı, içilmelidir.
Detoks amaçlı kırmızı ayran
Cildi güzelleştiren, iltihap gideren ve kalp hastalıklarından koruyan kırmızı pancarı zayıflamak isteyenler detoks amacıyla da kullanabilmektedir. Bir detoks alternatifi olan kırmızı ayran ara öğün yerine geçip tok kalmanıza ve metabolizmanızın hızlanmasına yardımcı olabilir. Bir kök kırmızı pancar robottan veya blendırdan geçirilir. Püre şekline gelen pancarların üzerine 100 gram kadar yoğurt ( mümkünse ev yapımı yoğurt) ve yarım bardak su eklenip güzelce karıştırılır. Ayran kıvamına gelen sıvı 15-20 dakika kadar bekletilir. Bu arada rengi daha belirgin olacaktır. Bu sürenin ardından ya doğrudan ya da süzerek tüketilebilir. Süzmeden tüketilirse lif oranı yüksek olacağından sindirim sistemi için daha yararlı olacaktır. Daha fazla vitamin almayı düşünenler içine biraz limon suyu da ekleyebilir.
Mutfaklarda farklı şekillerde tüketilen kırmızı pancardan çorba ve saplarının kullanılmasıyla bulgur pilavı gibi yemekler de yapılabilmektedir. Bizim ülkemizin dışında bazı yerlerde kırmızı pancarlı kek yapılması da ilginçtir. Renk verici olarak ticari anlamda bazı soslarda, domates çorbaları, dondurma, jöle, şekerleme, tatlı, reçel gibi gıdalarda kullanıldığı da bilinmektedir.
İstenildiği kadar tüketilebilir mi?
Her yiyecek ve içeceğin fazlasının zararlı olma ihtimali vardır. Kırmızı pancar da besin değerlerinin yüksekliğinden dolayı uzmanlara göre haftada sadece 2 defa, büyükse yarım küçükse bir kök pancar, bir miktar kinoa, ıspanak veya pazı tüketilmelidir. Kırmızı pancar tüketiminden sonraki 24 veya 48 saatlik süre içinde idrar ve dışkının rengi kırmızı olabilmektedir. Bu endişelenecek bir durum değildir. İdrar veya dışkı renginin değişmesi her kımızı pancar yiyende görülmez çünkü birçok kişide pancarın yapısında yer alan renk veren bazı maddeler mide asidiyle yok edilmektedir. Kara pancar tüketenlerin ancak % 10-15’lik bir kısmında renk verici maddeler yok edilememekte ve idrarla ( veya bir kısmı da dışkıyla) atılmaktadır. Bol su içilmesiyle idrarın kırmızı renk alması fark edilmeyecek kadar azaltılabilir.
Bazı hassas bünyeli bireylerde pancara karşı alerjik reaksiyon gelişebilir. Kırmızı pancar yedikten veya suyunu içtikten sonra kaşıntı, deride döküntü, ateş, nefes alıp verme güçlüğü gibi şikâyetler yaşanıyorsa doktora gitmeli ve şikâyetlerin kesin sebebi anlaşılmalıdır. Gaz yapacağı için gebelik ya da lohusalık döneminde olan hanımlar kırmızı pancarı fazla tüketmemelidir.
Kaynakça:
http://www.1organik.com/kirmizi-pancarin-faydalari-nelerdir.html>
http://www.beslenmedestegi.com/yararli-besinler/kirmizi-pancarin-faydalari
https://evdesifa.com/pancarin-faydalari-nelerdir/
http://www.yemekmutfak.com/beslenme-diyet/1/21/kansizlik-kanser-diyabet-ve-tansiyonla-savasan-mucizevi-besin—kirmizi-pancar
http://www.saglikaktuel.com/bitki-ansiklopedisi-pancar-nedir-faydalari-nelerdir-1585.htm
http://www.faydalarizararlari.com/pancarin-faydalari/
Yazar:Müşerref Özdaş