Boğazın ve nefes yollarının temizlenmesi amacıyla akciğerlerdeki havanın solunum organlarında meydana gelen kasılma ve zorlanma sonucunda gürültüyle dışarı atılmasına öksürük denilmektedir. Öksürük, solumum sisteminde yer alan sekresyonları yani vücutta çeşitli nedenlerle oluşan sıvı atıkları ya da salgıları ve yabancı cisimleri temizlemek için devreye giren bir savunma mekanizması olarak tabir edilmektedir. Bir hastalıktan çok belirti olarak görülen öksürüğün sağlıklı kişilerde görülmesi ise çok nadir olmaktadır. Birçok solunum yolu hastalığının ve sistemsel hastalığın en sık belirtileri arasında yer alırken sağlıklı kişiler için öksürük olumlu ve etkili bir işlev üstlenmektedir. Öksürük refleksi devreye girdiğinde mikropların, tahriş edici özellik taşıyan yabancı maddelerin, duman, mukus veya diğer sıvı maddelerin çeşitli yollarla akciğerlere taşınmalarını engellemektedir.
Öksürüğü Meydana Getiren Faktörler Nelerdir?
Solunum yollarının ucunda bulunun sinir uçlarında meydana gelen uyarım sonucu devreye giren öksürük refleksi, fazlalaştığında vücutta yolunda gitmeyen bir şeyler olduğunun sinyalini vermektedir. Çoğunlukla virüslerin neden olduğu ve solunum sistemindeki yabancı sıvı maddeler ya da salgıların temizlenmesi için vücudun savunma mekanizması olarak görev alan öksürük belli bir zaman sonra kendiliğinden geçebilmektedir.
Öksürük balgamlı ya da kuru olmasına göre değişik sınıflara ayrılmaktadır. Balgamlı öksürük yaş öksürük olarak adlandırılırken balgamsız öksürük kuru öksürük olarak adlandırılmaktadır. Balgamlı öksürük riskli öksürük olarak bilinmekte ancak kuru öksürüğün de ciddi hastalıkların habercisi olabileceği belirtilmektedir. Öksürükle beraber kan gelip gelmediği kontrol edilmesi ve öksüren kişide ateş olup olmadığına dikkat edilmesi gerektiği uzmanlarca vurgulanan önemli bir noktadır. Dış faktörler nedeniyle solunum yollarına mikrop girmesi öksürüğün nedenlerinden biri olarak görülmektedir. Kuru öksürükle beraber görülen ateş yükselmesi, halsiz kalma durumu ve midesinin bulanması gibi durumlar söz konusu ise bu belirtiler ciddiye alınarak doktora gidilmesi gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca 15 günden fazla süren öksürüklerde de doktora gidilmesi gerektiğinin altı çizilmektedir.
Öksürüğün nedeninin sadece akciğerlerde meydana gelen bir rahatsızlık olmadığı vurgulanan bir başka noktadır. Akut ve kronik olarak 2 ana kategoriye ayrılabilen öksürüklerde akut öksürük tedavi sonucu ya da kendiliğinden bir süre sonra geçen öksürüktür. Kronik öksürük ise çeşitli nedenlere bağlı olarak sürekli tekrarlayan ve geçmesi mümkün olmayan öksürük türüdür.
Öksürük çeşitlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
*Akut öksürük, genellikle üst solunum yolları enfeksiyonu dolayısıyla ortaya çıkan ve 4 haftayı geçmeyen öksürük biçimine verilen addır. Nadiren mesleki nedenlerle oluşan irritasyonlara bağlı ya da alerjenlere bağlı olarak meydana çıkabilmektedir. Bunun dışında aspirasyon yani nefes alma sırasında mide muhteviyatındaki maddelerin akciğer çekilmesi ya da başka herhangi bir şekilde yabancı cisimlerin solunum yoluna kaçması sonucu ortaya çıkmaktadır.
*Kronik öksürük, 4-6 haftadan daha uzun süren öksürükler kronik öksürük kategorisinde yer almaktadır. Kronik öksürüğe neden olabilecek durumlar arasında sigara kullanımı, kronik bronşit ve boğaz meydana gelen akıntılardır.
Öksürüğün balgamlı ya da kuru olmasına bağlı olarak da öksürüğü iki grupta inceleyebilmekteyiz:
*Kuru öksürük, balgamsız ve sabahın erken saatlerinde ortaya çıkan bir öksürük türüdür. En önemli nedeninin sigara olduğu belirtilen bu öksürük türünde kişinin yıllar süren öksürük şikâyetleri olabilmektedir. Sigara kullanan kişilerde kronik bronşit ve bronş kanserine bağlı öksürükler de görülebilmektedir. Hipertansiyon hastalarının yüksek kan basıncının düşürülmesi için kullanılan ACE inhibitörleri bu tip öksürüğe sebebiyet vermektedir. İlaç kesildikten bir ay sonra öksürük geçmektedir. Bir diğer kuru öksürük sebebi postnazal akıntı olarak tabir edilen halk dilinde geniz akıntısı olarak bilinen mukus sıvıdır. Astımı olan kişilerde de kronik şekilde görülen öksürükler olmaktadır. Reflü hastası olan kişilerde kuru öksürüğün görülmesi sık rastlanan durumlar arasında yerini almaktadır.
*Yaş yani prodüktif öksürük, balgamlı öksürüğe verilen isimdir. Bronşlarda ve akciğerlerde görülen hastalıkların belirtisi olarak kendini göstermektedir. Gece öksürüklerinin astım ve kalp hastalıklarına bağlı olduğu düşünülmektedir. Öksürükle beraber halsizlik, mide bulantısı, kuvvetli öğürme isteği, baş ağrısı gibi göstergeler olması kot kırığı diye tabir edilen kaburga kırıklarına ya da herni olarak ifade edilen vücudun özellikle karın bölgesindeki dokuların karın boşluğuna taşması sonucu halk dilinde fıtık olarak bilinen durumların ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir.
Öksürüğün birçok sebebi bulunmakla birlikte öksürüğe sebebiyet veren etkenlerin başında yer alanlar şöyle ifade edilmektedir: Akut öksürüklerin birincil sebebi olarak soğuk algınlığı ve üst solunum yolu enfeksiyonları görülmektedir. Sigara dumanına, alerjik burun akıntılarına ve değişik dış faktörlü yabancı maddelere maruz kalma neticesinde akut öksürük oluşmaktadır. Bir akciğer hastalığı olan tüberküloz, KOAH olarak bilinen Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, gırtlak ve akciğer kanseri gibi hastalıkların belirtileri olarak öksürük meydana gelebilmektedir. Çocuklarda ve yaşlılarda daha çok rastlanan nefes borusuna yabancı cisim kaçması durumunda da şiddetli öksürükler meydana gelmektedir.
Öksürüğün Oluşmasını Engellemek ve Öksürüğe Neden Olan Faktörleri Ortadan Kaldırmak İçin Başvurulacak Yöntemler:
Öksürüğün başlangıç noktasını ve neyin öksürüğe sebep olduğunu tespit etmek, öksürüğün tedavisinin seyri için büyük ölçüde önem taşımaktadır. Öksürüğün kaynağı belirlendikten sonra o hastalığa yönelik tedavi uygulanmaktadır. Doktorun uygun gördüğü tedavinin yanı sıra yine doktor görüşü alınması şartıyla kişilerin kendi uygulayacakları basit bitkisel çözümler bulunmaktadır.
Öksürüğün doğal yöntemler kullanılarak geçirilmesi ve bu sayede öksürük oluşmasının önlenmesi ya da öksürüğün yumuşaması ve şikâyetlerin geçmesi sağlanabilmektedir. Özellikle adaçayı ve ıhlamur içmenin öksürüğü geçirdiği bilinmektedir. Kış aylarında sıklıkla görülen soğuk algınlıklarının önlenmesinde ve geçirilmesinde yardımcı olan bu bitki çaylarından özellikle adaçayı ile gargara yapmak boğazda oluşan tahrişlere ve şişkinliklerin geçirilmesine etki etmekte ve ağızdaki yaraların iyileşmesi için fayda sağlamaktadır.
Zencefille bal karıştırılarak evde hazırlanacak doğal karışım öksürüğün geçmesinde oluşacak boğaz tahrişlerinin önlenmesinde etkili olmaktadır. Zencefil ve balın uygun şekilde karıştırılması sayesinde elde edilen şurup gece öksürüğünün azalması ve uykunun bölünmemesi için etkili bir çözüm yolu olmaktadır. Taze zencefilin rendeden geçirilmesi ve balla karıştırılarak bir macun hazırlanması sağlanmaktadır. Bu macunun günde 2 ya da 3 kere tüketilmesinin öksürüğü geçirici etkisi bulunmaktadır.
Bu doğal tedavilerin yanı sıra bir tatlı kaşığı bal içine 2 damla limon suyu eklenerek içilmesi, ekinezya çayının tüketilmesi, şeklinde farklı doğal tedavi çözümleri de mevcuttur. Ekinezya çayı, bir bardak oranında kaynamış su içine ekinezya bitkisinden bir tutam atılarak 10 dakika demlenerek hazırlanmalı ve içilmelidir. Bunun dışında daha birçok bitki çayı ve doğal karışım tarifi bulunmaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki bu bitkiler ve karışımlar kullanılmadan önce ilaçlarla etkileşim yapmaması için mutlaka bir uzman görüşü alınmalıdır.
Kaynakça:
nedenolur.net/oksuruk-neden-olur/
medikalakademi.com.tr/oksuruk-tedavisi-turleri/
anadolusaglik.org/blog/oksuruk-hangi-hastaliklarin-belirtisidir
saglikloji.com/oksuruk-neden-olur-nasil-gecer-oksuruge-ne-iyi-gelir/
milliyet.com.tr/hangi-oksuruk-ne-anlama-geliyor–pembenar-detay-genelsaglik-1133888/
haberturk.com/saglik/haber/1017085-oksuruk-deyip-gecmeyin
oksuruk.gen.tr/oksuruk-nedir.html
onikibilgi.com/kuru-oksurugun-nedenleri/
tr.wikipedia.org/wiki/Öksürük
izmirproktoloji.com/ic-hastalik/karin-duvari-fitiklari
hemensaglik.com/makale/kaburga-kirigi
mailce.com/amfizem-nedir.html
ahmetalpman.com/defilacoku.asp?id=1547
akinti.net/postnazal-akinti.html
Yazar:Merve Özkan