Keresteler özelliklerine göre değişmekle birlikte, başta mobilya olmak üzere, süs eşyası, ahşap işleme, tesbih, gemi inşası, dekorasyon gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Pelesenk ağacı da kereste elde edilen ağaçlardan biridir.
Pelesenk ağacı ülkemize ilk olarak II. Abdülhamit zamanında İran’dan getirildiği düşünülmektedir. Ağaç gövdesi çizildiğinde reçine elde edilmektedir. İşte bu yapısından dolayı, bu ağaca, Arapçada yapışkan, balsam anlamına gelen “belesam” adı verilmektedir. Dilimize de buradan geçtiği düşünülmektedir. Diğer taraftan dilimizde sık kullanılan kelimeler için söylenilen “pelesenk” ifadesinin de bitkinin bu yapışkan reçine özelliğinden gelmektedir.
Pelesenk, Güney Asya ve Uzak Doğu ülkelerinde, Amerika Kıtası’nda, sıcak bölgelerde yetiştirilen, sağlam keresteye sahip, göbek odunlu ağaç grubundan, uzun yıllar yaşayabilen, kışın yapraklarını dökmeyen bir ağaç türüdür. Yoğunlukla yetiştirildiği yerler; Hindistan, Madagaskar, Senegal, Kızıldeniz kıyıları ve Brezilya’dır. Latincesi Commiphora opobalsamum’dur. Dünyanın en sert ve en ağır tropikal ağacı olarak bilinmektedir. Boyu 10-15 metreye kadar ulaşabilmektedir. Göbek odunu diğer odun kısımlarına göre daha farklı özellikler gösteren, daha sağlam iç odun kısmıdır. Bu kısım ölü iletim demetlerinden oluşmaktadır. Göbek odununda yaş halkaları bulunmamaktadır. Kesildiğinde ortaya çıkan damarları kahverengi ve morun farklı tonlarında renge sahip olduğu görülmektedir. Kerestenin rengi ağacın dış çeperine doğru açıktır. Ortadaki göbek odunu mor renktedir. Basılma, ezilme, aşınma gibi etkiler karşı direnci yüksektir. Saklama esnasından su kaybından dolayı büzülme, burkulma diğer ağaç türlerine göre daha az olmaktadır. Ağacın gövdesi çok sağlam yapılı olduğundan kesiminde ve işlenmesinde zorluk görülmektedir. Bu nedenle, işlenmesi sırasında yüksek tecrübe ve hüner gerektirmektedir.
Sağlam, su geçirmez, çürümez yapısı sayesinde gemi pervanelerinin dışarı çıkan kovan kısmının iç yüzeyinin kaplanarak pervane şaft yataklarının oluşturulmasında kullanılmaktadır. Pelesenk ile şaft arasında bulunan deniz suyunun kaygan hal almasıyla pervane şaftının daha rahat etmesi sağlanmaktadır. Gemi gövdesinin yapımında pelesenk ağacı kullanılmamaktadır.
Pelesenk ağacının kerestesi tespih yapımında da kullanılmaktadır. Ağacın içerdiği kahve-kakao karışımı hoş tropikal koku vücut ısısının etkisiyle birlikte daha net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. En çok tercih edilen tesbih çeşitlerinden biridir.
Kerestesi mobilya yapımında uygun olmamakla birlikte mobilyaların kaplanmasında kullanılabilmektedir. Ahşaptan yayılan hoş kokunun üzerlerine sinmesi amacıyla divit, kalem, süs eşyası ve değerli eşyalar için saklama kutusu yapımında kullanılmaktadır. Diğer taraftan gümüş işlemeciliğinde yardımcı malzeme olarak pelesenkten yararlanılmaktadır. Bunların dışında, müzik aletleri, süs eşyalarının yapımında kullanılmaktadır.
Kesilme anında çevreye yaydığı talaş tozu insanların solunum yollarında rahatsızlıklara neden olmaktadır. Dolayısıyla özellikle pelesenk kerestesi ile faaliyet gösteren atölyelerde iş güvenliği konusunda daha titiz davranılması gerekmektedir.
Yazar:Çiğdem Aydın