Toprak, kireç, sabun, cam, boya, saç, kağıt, sigara gibi maddeler besin değildir. Öyle olmasına rağmen bazı çocukların veya yetişkin bireylerin bu tür maddeleri yeme veya yalama eğiliminde olduğu görülmektedir. Besin değeri taşımayan yabancı madde yeme hastalığı pika sendromu olarak isimlendirilir. Sendromun genel adı pika olsa da yenilen maddenin cinsine göre farklı isimler de verilmektedir. Sendromun en sık rastlanan şekli olan toprak ya da kil yeme eğilimine özel olarak jeofaji, nişastalı maddeler yeme durumuna amlofaji, buz yeme durumuna pajofaji denilmektedir.
Pika İsmi Nereden Geliyor?
Sendroma pika adının verilme sebebi ilginçtir. Latincede saksağana verilen isim Pica pica’dır. Kargagiller ailesine dahil olan saksağanlar leş, böcek, solucan gibi buldukları her şeyi yiyen kuşlardır. Saksağanların yuva yapmak için de iplik, kuru dallar, teneke parçaları, bitik diş macunu tüpleri, parlak, renkli cicimler, boncuk gibi birçok farklı materyali topladığı ve en sonunda da balçık veya çamurla sıvadığı bilinir. Çocukların yiyecek olmaktan uzak nesneleri yemeleri şeklindeki sendroma pika denilmesinin sebebi budur. Çiftlik hayvanlarında da tahta, duvar kemirmek, idrar içmek ya da yalamak gibi pika sendromu belirtileri görülmektedir. Hem insanlar hem de hayvanlar için pika sendromunun kendisi bir problem olmakla birlikte yenilen maddelerden dolayı zehirlenme, parazit bulaşması gibi farklı problemlerin de sebebidir.
Çocuklar Takip Edilmeli
Pika sendromu olarak adlandırılan durumun çocuklarda bulunduğunu gösteren belirtiler iyi bilinmeli ve aile tarafından takibi yapılmalıdır. Çok sık rastlanmasa da konuyla ilgilenen uzmanlar tarafından bu sendromun altında yatan sebepler arasında güven duygusunun iyi gelişmemesi, sevgi bakımından yoksunluk, bireyin ebeveynler tarafından reddedilmiş olması, aile ilişkilerindeki zayıflık ve huzursuz bir aile ortamında bulunuyor olmak, istismara uğramak gibi bazı psikolojik sorunların bulunabileceği belirtilmektedir. Gelişmiş ülkelerde % 12 oranında pika sendromu görülmekteyken gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkelerde oran % 51’e yükselmektedir.
Pika Sendromunun Sebepleri
Yazımızın girişinde pika sendromunun psikolojik sebepleri olabileceğini belirtmiştik. Ancak kireç, toprak, kâğıt, yanık kibrit ucu, saç, kereste gibi maddeleri yiyen bazı çocuklarda halk arasında da söylendiği gibi besin veya vitamin eksikliği de mevcut olabilir. Vücutlarında bakır, demir, çinko gibi minerallerin ya da B1, B6 vitaminlerinin eksiklikleri bulunan çocuklarda önüne geçilemeyen toprak ya da kireç gibi yabancı maddeleri yeme, yalama isteği doğabilmektedir. Şu da bir gerçektir ki pika sendromunun sebebi henüz netleşmemiştir. Toprak yiyen çocukların demir eksikliğine sahip olduğu söylense de toprak yemesinden dolayı da demir eksikliği yaşayabilecekleri düşünülmektedir. Sendromun zekâ gelişimlerine bağlı olabileceği de söylenmektedir. Demir ve çinko eksikliğinin zihinsel gelişimi olumsuz etkilediği de bilinmektedir.
Pika Sendromu Kimlerde Görülür?
Genel olarak 2 -6 yaş arası çocuklarda görülen sendrom gelişiminde gerilik olan çocuklarda, akıl sağlığı sorunu olanlarda, aile sorunu yaşayanlarda, şizofrenlerde, otizm sorunu yaşayan çocuklarda sık görülmektedir. Beyin hasarı olanlarda, epilepsi hastalarında hastalığa pika sendromu eşlik edebilmektedir. Bazı hastalarda pika sendromu cilt veya saç yolma davranışıyla birlikte gözlenmektedir. Çocuklardan başka yetişkinlerde de pika sendromuna rastlanabilmektedir. Örneğin hamile kadınların bazıları toprak yemek istemektedir. Afrika’da bulunan Kenya, Tanzanya, Kamerun gibi bazı ülkelerde toprak yemek normal kabul edilen bir olgudur. Bu ülkelerde paketlenmiş şekilde toprak ya da kil satılmaktadır. İnsanlardan başka bazı primatlar, filler, yarasalar, inekler ve papağanlarda da kil yeme davranışına rastlanmaktadır.
Pika Sendromun Teşhisi
Bir çocukta pika sendromu bulunduğunu düşünmek için besin olmayan cam, boya, toprak, çamur, deterjan, silgi, kül, sıva gibi maddeleri 30 günden daha uzun süredir tüketiyor olması ve çocuğun 2 veya daha yukarı bir yaşta olması gerekir. İki yaşından daha küçük çocuklar çevresini dokunarak, tadarak tanıma eğiliminde olması normaldir. Ancak elbette ki fark edildiğinde bu yaştaki çocukların bu tür maddeleri ağızlarına götürmeleri ve yemelerini engellenmelidir. Pika sendromu 12 yaş çocuklarının her ellerine geçeni ağızlarına götürmelerinden daha farklı bir durumdur.
Bazı kültürlerde farklı maddeleri yeme alışkanlığı bulunabilir. Örneğin Amerika ve Afrika’da yaşayan bazı toplumlardaki hamile kadınlara mide bulantısına karşı yemesi için çamaşır kolası verilir. Böyle bir alışkanlık ailelerden çocuklara, sonraki kuşaklara geçebilir. Ancak yine de bu tür alışkanlıklar pika sendromuna dâhil edilemez.
Hastalığın Tedavisi Var Mıdır?
Pika sendromu bazı hastalarda yıllarca sürebilmekte, bazılarında kısa bir zamanda kendiliğinden geçebilmektedir. Pika sendromlu çocukların tedavi edilebilmesi için önce sebep belirlenmelidir. Bu açıdan hasta bir çocuk tam sistemik bir kontrolden geçirilmeli, kandaki maddelerin oranına bakılmalı, gerekirse çocuk psikiyatrisi ve çocuk nörolojisi bölümlerine yönlendirilmelidir. Mineral eksikliği saptanan çocuklarda bu yönde tedaviye başlanmalıdır. Eğer demir eksikliği saptanırsa demir içeren kuru baklagil, karaciğer, kırmızı et, yumurta, ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzeler, pekmez gibi doğal besinlerle desteklemek işe yarayabilir. Sorun psikolojikse çocuk için bir pedagogdan yardım istenmeli, hasta terapiye alınmalıdır. Çocuklarda oyun terapisi pika sendromunun giderilmesi konusunda başarılı olmaktadır. Yaşın büyümesiyle birlikte azalan pika sendromu çocuklukta tedavi edilmez ise yetişkinlik döneminde de devam edebilmektedir. Erken yaşlarda pika sendromu geçiren bireyler yaşamlarının ileriki dönemlerinde yeniden aynı sendroma yakalanabilmektedir.
Pika Sendromu Tehlikeli Midir?
Pika sendromunda hastalar yabancı maddeler yediği için olumsuz etkilenebilmektedir. Yenilen maddelerin cinsine göre ya sindirim sistemi sorunları, kansızlık ya da vücuda giren kurşun, civa gibi ağır metallerden dolayı zehirlenmeler yaşanabilmektedir. Sendromlu çocuklarda ağızda kötü bir koku oluşmakta, dişler çürüyebilmekte, bazı vakalarda bağırsak delinmesi bile görülebilmektedir. Yenilen maddeler besin değeri taşımadığı gibi hijyenik de olmadığından parazit bulaşmasına ve enfeksiyonlara yol açabilir. Çocuklar aileleri tarafından iyi gözlenmeli toprak, pil, cam gibi maddelerden uzak tutulmalıdır. Küçük çocuklar doğru ve yanlışı, iyi ve kötüyü henüz ayırt edemeyeceklerinden her konuda tehlikeye açık ve ebeveynlerin korumasına muhtaçtır.
Kaynakça:
http://hthayat.haberturk.com/saglik/cocuk-hastaliklari/haber/1052169-pika-sendromu-nedir
http://www.acibadem.com.tr/Hayat/Bilgi/pika-sendromu-nedir
http://www.doganhastanesi.com/guncelhaberler-pika-sendromu-nedir-22-TR-2-337-3.html
Yazar: Müşerref Özdaş