Santrifüj, aslında birçok alanda kullanılan bir terim olsa da, birçoğumuz bu kelimeyi uçaklarla özdeşleştirir. Özellikle askeri alanda yetiştirilen pilotların, olumsuz hava şartlarının yanı sıra aynı zamanda da yapılacak aerodinamik zorlu üst safhalarda olan manevralara vereceği tepki ölçümünde kullanılır. Birçok ülkede sadece savaş pilotları yetiştirmede değil aynı zamanda da sivil havacılıkta faaliyet gösterecek olan pilotların da dahil edildiği santrifüj aşamaları böylece bir pilotun uçak içersinde oluşacak olan yüksek basınçlarla ya da başka bir ifadeyle yerçekimi ”G” basıncıyla mücadele edip edemeyeceği ya da nasıl tepki vereceği tespit edilmektedir. Bu özellikle askeri pilotaj eğitiminde üzerinde durulan en önemli eğitimlerden biridir. Askeriye açısından yetiştirilecek pilotlar, sivil havacılıkta yetiştirilen pilotlara nazaran daha kusursuz olmak zorundadır. Bu anlamda askeri olarak eğitim verilen havacılık kurumlarında bir dizi testten geçirilen pilot adayları, başarılı olmaları durumunda diğer şartları da sağlıyorlarsa bu anlamda savaş pilotu olabilmektedirler. Savaş pilotu olmak için santrifüj testini kesinlikle başarılı bir şekilde tamamlamak gerekir. Uçaklar, özellikle de savaş uçakları diğer uçaklara nazaran çok daha hızlıdırlar. Aynı zamanda sık manevra ve zorlu hareketlerle de karşı karşıya kalan savaş pilotları kendi ağırlıklarının kat ve kat üzerinde bir ”G” kuvvetine maruz kalırlar. Bu kuvvet kimi zamanlar o kadar yüksek seviyelere çıkar ki, askeri pilotlar bayılırlar. Bu bir pilotun kokpit içersinde yaşamak istemeyeceği bir durumdur.
Ancak birçok savaş uçağında çift pilotla uçuş söz konusudur ve bu da pilotların bu gibi durumlarda arkadaşları tarafından kurtarılmalarına imkan sağlamaktadır. İşte santrifüj testinin amacı da uçaklarda ki askeri olan uçaklarda yaşanan sıradışı yüksek basınçlara direnen pilotları ayıklamaktır. Başka bir ifadeyle en iyi askeri pilotun bulunmasına yardımcı olan santrifüj testi, bir pilot adayının olası bir sıra dışı basınca ne tepki verdiğinin önceden tespit edilmesi amacıyla yapılır. Bu testte, pilot adayı bir simülasyon cihazının içinde yüksek devirlerde döndürülür ve buna verdiği tepki ölçülür. Bu esnada kontrol yeteneği ve dayanıklılığı test edilen pilot adayı, bayılmaz ya da kusmaz ise ve de bilinci yerindeyse testten başarılı geçen adaylar arasındaki yerini alır. Askeri olarak ciddi açıdan pilot açığı olan TSK, bu anlamda ağırlıklı olarak kendi bünyesinde var olan ve emekliye ayrılan eski pilotlarına yönelse de ilerleyen dönemler için yeni pilot yetiştirilmesi kaçınılmaz sorunların başında gibi görünmektedir. Çok zorlu bir eğitimden geçen savaş pilotları bu sayede, ileride kullanacakları uçakların ve de kendi yaşamalarını tehlikeye atmadan elenebilmektedir.
Bazı ülkelerde santrifüj testi, askeri okullardaki seviyede olmasa da sivil havacılıkta da aktif bir şekilde kullanılmaktadır. Bu testlerde testin seviyesi doğal olarak daha düşük tutulsa da yine de birçok pilot adayını zorlaması ile dikkat çeker. Ancak bu durumlara olumlu bir şekilde tepki veremeyen bir pilotun uçakların kokpitinde yer alması hem kendi canı hem de taşıdığı canlar açısından büyük tehlike arz eder.
Kaynakça:
http://web.shgm.gov.tr/tr/haberler/2050-pilot-egitimi-almak-isteyenler-once-testten-gececek
Yazar:Emir Karasu